‘Önce çalış sonra sigortanı yaparız’ kanuna aykırıdır

SORU: İyi günler, ilk kez 2000 yılında sigortalı olarak çalışmaya başladım. Ancak, bu tarihten önce de fiilen 1996 yılında bir işyerinde çalışmama rağmen, her ikisinde de sigortam bulunmuyor. Sigortasız olan bu çalışmalarımı nasıl ispat edip, sigorta başlangıcımın daha geriye çekilmesini sağlayabilirim? Teşekkürler.

CEVAP: Öncelikle belirtmek gerekir ki, sigortalı çalışmak bir işçi açısından iş sağlığı ve iş kazalarına karşı korunabilmenin, emekli olabilmenin hakkıdır. Yasal olarak da, işçinin sigortalı çalıştırılması bir zorunluluktur. Herhangi bir iş sözleşmesine bunun aksine bir düzenleme getirilemez. İş Kanunu açısından kamusal niteliktedir. Örneğin İş Kanunu’na göre, iş sözleşmesinde bir deneme süresi düzenlemesi bulunmasına rağmen, sigortalılık için herhangi bir deneme süresi söz konusu değildir. 5510 sayılı Kanun’un düzenlemesine göre fiilen işe başladığınız tarih sigortalılığınızın başlangıç tarihi olmalıdır aynı zamanda. Dolayısıyla, uygulamada sıklıkla karşılaşılan önce bir süre çalış sigortanı sonra yaparız şeklindeki uygulama hukuka ve kanuna aykırıdır. 

Sizin, sigortasız çalıştığınız geçmiş sürelerinizi sigortalı hale getirebilmek için iş mahkemesinde sigortalılığın tespiti davası açmanız gerekmektedir. Bu davayı, yanında çalıştığınız işverene açmak ve Sosyal Sigortalar Kurumuna da ihbar etmek gerekmektedir. 11 Eylül 2014 tarihine kadar açılan hizmet tespit davalarında, sigortasız olarak çalıştıran işverenin yanında Sosyal Güvenlik Kurumuna da davalı sıfatıyla dava açılmaktaydı. 11 Eylül 2014 tarihinden önce, yürürlüğe giren 6552 sayılı Kanun’un 64. maddesi ile 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 7. maddesine eklenen fıkra ile artık Sosyal Güvenlik Kurumunun, açılacak davalarda, davalı olarak taraf gösterilmesi ortadan kaldırılmıştır.

Söz konusu fıkra; “Hizmet akdine tabii çalışmaları nedeniyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespiti talebi ile işveren aleyhine açılan davalarda, dava kuruma resen ihbar edilir. İhbar üzerine davaya davalı yanında ferî müdahil olarak katılan kurum, yanında katıldığı taraf başvurmasa dahi kanun yoluna başvurabilir. Kurum, yargılama sonucu verilecek kararı kesinleştikten sonra uygulamakla yükümlüdür” şeklindedir. Dava açma süresi, sigortasız hizmetlerin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıldır. Bu beş yıllık sürenin başlangıcı iş sözleşmenizin sona erme tarihinden itibaren başlamaktadır. Davanın sonunda Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından hesaplanacak primleri gecikme zammı ve idari para cezası ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.

Ancak, sizin çalıştığınız süre yani 1996 yılı açısından hizmetlerin geçtiği yılın sonundan başlamak üzere, beş yıllık hak düşürücü süre geçmiş bulunmaktadır. Ancak, eğer, çalışmanız -müfettiş durum tespit tutanağı ya da tahkikat raporlarıyla tespit edilmişse- işe giriş bildirgesi Sosyal Güvenlik Kuruma verilmiş fakat bordrosu ve primi yatırılmamışsa gibi hallerde beş yıllık hak düşürücü süre söz konusu değildir. 

İspat açısından ise, eğer elinizde ilgili sigorta giriş bildirgesi, varsa iş müfettişleri tarafından tutulan tutanakları mahkemeye sunabilirsiniz. Ayrıca, sigortalı bordrolu çalışanların arasından, komşu işyerlerinde sigortalı çalışanlar arasından mahkemeye tanık olarak bildirimde bulunabilirsiniz.