İnsanoğlunun kültürel serüveni

Geçenlerde yayımlanan “Operanın doğuşu” başlıklı yazım dolayısıyla, okurlardan beklemediğim ölçüde beğeni ve destek içerikli e-postalar aldım. Bu ilgi beni yüreklendirdi. “Sanat tarihindeki başlıca formların özellikleri üzerine hatırlatmalar yapmayı sürdürsem mi?” diye düşündüm.
 

Bu yazımda “Rönesans düşüncesi”ni ele almak istiyordum. Hayır, bu işe en baştan girmek doğru olacak: İnsanoğlunun biyolojik ve kültürel varlığı, iki milyon yıl öncesine uzanıyor, hak yemeyelim.  

Antropoloji bilimi, insanlığın evrimini üç temel çağ içinde değerlendirir: 

1) Paleolitik çağ (eski taş devri, yontma taş devri, ya da üretim öncesi). 

2) Neolitik çağ (M.Ö. on bin yılı dolayından başlayarak yeni taş, cilalı taş devri ve üretimin (tarımın) başlaması. 

3) Endüstri çağı (M.Ö. 1800’lü yıllardan başlayarak bronz ve demir çağı).

İnsanoğlunun biyolojik evrimi ise 500.000 yıl öncesinden başlayarak şu aşamalardan geçmiştir: Homo heidelbergensis (500.000 yıl önce), Homo presapiens (300.000 yıl önce), Homo sapiens diluvialis (100.000 yıl önce), Homo sapiens alluvalis (M.Ö. 10.000 yıl öncesinden günümüze…)

Kültürel evrim, “Paleolitik çağ”da çok ağır gelişmiştir. Oysa önemli olan, “kültürel evrimin biyolojik evrimi ne zaman geride bıraktığı”dır. Bu temel soru, uzmanlık alanlarının hâlâ tartışma konusu. Bugün bile arkeologlar ile antropologlar arasında tartışılıyor, iyi mi? 

Kim ne derse desin, bu konudaki bütün görüşlerin ortak paydası, kültürel evrimdeki hızlanmadır. Paleolitik çağ en az iki milyon yıl sürdüğü halde, tarım ve üretim evresi 10 bin yıl içinde Endüstri Devrimi’ne dönüşmüştür.

Tarım devrimi ise ilkçağın yüksek kültürlerine yol açmıştır. M.Ö. 4000 yılı dolayından başlayarak Mezopotamya’nın ve Nil Nehri’nin bereketli ovalarında boy gösteren ilk kültürlerin yanı sıra, Hint, Çin, Sümer, Etrüsk, Fenike, İbrani, Antik Yunan gibi uygarlıklar da gelişmiş, bu dönemde sanat, estetik amaçlar bilinciyle yapılmıştır. Herodot Tarihi’nin, İlyada’nın yaratıcı çevreleri, çeşitli sanat dallarındaki ürünleriyle tarihe geçmişlerdir.

*

Bu yıl okul ders kitaplarından adı çıkarılan Fazıl Say, geçen hafta klasik müzik dünyasının önde gelen ödüllerinden ECHO ile onurlandırıldı. Sanatçımız için Almanya’nın Hamburg kentinde bir ödül töreni yapılacak. Say, bu ödülü 2001, 2008 ve 2012 yıllarında da almıştı.