Referandum tartışmaları büyüyor

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) bugünlerde 50 dereceyi zorlayan yaz sıcaklarında “Bağdat ile mi kalalım bağımsız mı yola devam edelim?” sorusunun oylanacağı bağımsızlık referandumunu tartışıyor. 

25 Eylül’de yapılacağı duyurulan referandum eksenindeki tartışmaların tamamını aktarabilmek mümkün değil ancak IKBY içindeki genel durumu özetleyecek olursak tarafların “Kürtlerin 100 yıllık hayali olan bağımsızlık; referandum veya başka şekilde sağlanmalı” görüşünde mutabık olduğu söylenebilir. 

Fikir ayrılıkları ise referandum kararının alınma biçimine ve zamanlamasına dair, ancak referandum süreci mevcut sorunları bir kez daha alevlendirmiş gibi görünüyor. 

Referandumun 25 Eylül’de yapılması gerektiğini savunanlar “Erteleme için gerekçe olmadığını ve bölgedeki son gelişmelerle birlikte bağımsızlık için uygun zeminin oluştuğunu” savunuyor.

Ertelenmesi gerektiğini söyleyenler ise, “Parlamentonun 2 yıldır kapalı olduğunu, iç siyasi taraflar arasındaki çatlakların çözüm beklediğini ve referandum kararının parlamentoda alınmadığını, maaşların ödenememesi dahil derin bir ekonomik kriz varken, referandum sonrası Türkiye ve İran gibi ülkelerin ekonomik yaptırımlar uygulaması halinde bölgenin dayanamayacağını” savunuyor. Nitekim Erbil’de “referandum sürecinde Türkiye’nin sınır kapısını kapatabileceğine” dair söylentiler yayılmış durumda. Süleymaniye’de de referandum sonrası İran ve Türkiye’nin ekonomik yaptırımlara gidebileceği dile getiriliyor. Ancak referandumun 25 Eylül’de yapılması gerektiğini savunanlar, “Bu tip söylentilerin halkı paniğe sürükleyip referandumun ertelenmesini sağlamaya çalışanların yaydığını, Türkiye’nin enerji, İran’ın ticari ve siyasi çıkarları nedeniyle ambargo gibi yaptırımlara gidemeyeceğini” öne sürüyor.

Tarafların yaklaşımlarını genel olarak “Önce bağımsız olalım ki ekonomik ve siyasi sorunlarımızı çözebilelim” ve “Sorunlarımızı çözmeden bağımsızlık ilan etmek durumu daha da kötüleştirir” şeklinde özetlemek mümkün.

Referandum tartışmaları ile birlikte iç siyasi diyalog için görüşmeler sürüyor. Başkanlık seçimleri tartışmalarının büyümesi sonucu kapatılan parlamentonun yeniden açılacağı ve referandum kararının oylamaya sunulabileceği söyleniyor. 

Bir diğer tartışma konusu ise Irak Anayasası’nın 140’ıncı maddesi. Taraflardan biri bu maddeye dayanarak referandumun hak olduğunu savunurken diğeri, bu maddeye aykırı olduğunu öne sürüyor. Referandum kararı duyurulduğundan beri Bağdat’tan giderek sertleşen tonlarda açıklamalar da geliyor. Önceki gün IKBY’den bir heyet Bağdat’a gitti ancak görüşmelerin içeriğine dair belirgin bir gelişme yok.

Süleymaniye’de görüştüğüm IKBY Başkan Vekili Kosret Resul, “Kürtler özgür olmak istiyorsa, bu kararı kendileri vermeli. Referandum bütün partilerin ortak kararıdır. Bazıları yapılsın, bazıları ertelensin diyor. Ertelensin diyenlere şunu diyoruz; alternatifiniz ne, varsa alternatifiniz gelin görüşelim. Referandum kararı çıktıktan sonra aynı gün bağımsızlığı ilan edecek değiliz. Bu, bir süreç içinde olmalıdır. Bağdat masaya başka bir şey getirirse onu da değerlendiririz. (Bağımsızlık sonucu çıkarsa) Kimyasal silahla saldırmayacaklar herhalde, ki daha önce de denediler ancak Kürdistan’da bağımsızlık konusu olmasa da saldırmak için başka sebepler bulurlar. Biz istiyoruz ki barış ve görüşmeler içinde sorunumuzu çözelim” diyor.

Önceki gün yaptığı açıklama ile referandumun ertelenmesini isteyen Goran Hareketinden Muhammed Tevfik ile de görüştüm. Tevfik de, “Referanduma prensip olarak karşı değiliz. Ancak bu karar parlamentoda oylanmalıydı. Referandum, Bağdat ile tartışılıp uzlaşılmalı ve sonra referandum kararı parlamento dışında değil KRG (IKBY) parlamentosunda alınmalı. Bağdat ile diyalog ve uzlaşmaya ihtiyacımız var. Anayasa’ya göre biz Irak’ın parçasıyız. 

İkinci olarak, komşu ülkeler ve hatta uluslararası toplum bölgedeki hassas süreç nedeniyle referandumun ertelenmesi gerektiğini söylüyor. İnsanlarımız, ‘son 6 ay 1 yıldır Kürt devleti hakkında konuşuyordunuz. Referanduma gittik ve evet dedik. Sonra?’ diyecekler. Eğer sorunlar çözülmeden kalırsa çok daha büyük sorunlar bekleyebiliriz ve bütün ihtimaller mümkün” dedi. 

Irak Kürdistanı, “referandum ertelenir mi?” sorusu dahil tartışmaların giderek derinleştiği bir süreç yaşıyor. Bu tartışmalar IKBY ile sınırlı değil. Bağdat başta olmak üzere Türkiye, İran, ABD ve uluslararası toplumun tepkileri de henüz belirsiz ancak referandum konusu çok taraflı yeni bir sürecin başlangıcı olacak gibi görünüyor.