Türkiye'de arkeolojinin önemi

Türkiye için en önemli bilim dallarından biri arkeolojidir. Neden mi? Arkeoloji çalışmalarıyla en eski Anadolu uygarlıklarına ilişkin eserlerin bir kısmı gün yüzüne çıkarılmış olmasa, Avrupa’dan gelen turist sayısı azalırdı; ve bu durumda Türkiye, bir “turizm ülkesi” özelliği kazanamaz, güneş ve denizin çekiciliği sayesinde kıyılarımıza gelen vasıfsız turistlerle yetinmek durumunda kalırdı. Bu demektir ki, tek başına arkeoloji bilimi, yurdumuza her yıl önemli bir gelir kaynağı sağlamakla kalmayıp insanoğlunun tarihsel geçmişindeki yaratıcı verimleri sergileyerek ona sahip çıkma bilincinin verdiği onur gibi önemli bir insancıl değeri de içermektedir. 

Peki, biz arkeoloji bilimine hangi ölçüde önem veriyoruz? 

Türkiye’de arkeolojinin önemi, Atatürk’ün pek bilinmeyen ve nedense dile getirilmeyen bir öngörüsü olan “arkeoloji çalışmalarına gösterdiği özel ilgi” sayesinde önem kazanmıştır. Onun şu sözünü hatırlayalım: 

“Bir vatanın sahibi olmanın yolu, o topraklarda yaşanmış tarih olaylarını bilmekten, burada doğmuş uygarlıkları tanıyıp onlara sahip çıkmaktan geçer.”

Şu bilgiyi de eklemek istiyorum:

Atatürk, cumhuriyet döneminde yaşadığı 15 yılda, 25 arkeoloji müzesinin açılmasını sağlamıştır. Hem de o sınırlı olanaklar içinde…

Yurdumuzda gün yüzüne çıkarılarak değerlendirilen ilk uygarlıklar, M.Ö. 2000 yılı dolayından başlayarak Anadolu’da yaşamış olan Hititler’e ve Frigler’e aittir. Günümüzden dört bin yıl öncesine yönelen arkeolojik araştırmalar, başlangıçta Remzi Oğuz Arık ve Hâmit Zübeyir Koşay başkanlığında yürütülen bir ekip tarafından Ahlatlıbel ve Alacahöyük kazılarıyla verimini ortaya koymuştur.

Arkeoloji bilimi, önce İstanbul Üniversitesi’nde, daha sonra Ankara’daki Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde başlatılmış, giderek arkeolog kuşakların yetişmesi sağlanmıştır. Daha da önemlisi, “Âsâr-ı Atika Nizamnamesi”, yani “Eski Eserler Tüzüğü” ile güvence altına alınan ören yerlerinde arkeologlar çok sayıda kazı yürütmüş ve sonuçta yurdumuz, bütün insanlığın önem verdiği bir “arkeolojik bölge” zenginliğini sergiliyor olmuştur.

Bu yazıyı yayımlanmadan önce okuyan bir dostum, “Kime anlatıyorsun bunları?​” diye sordu.

“Kime olacak? Tabii ki okurlarıma!” diye cevapladım.