İşveren 'bizde böyle' diyerek anayasal dinlenme hakkını engelleyemez

SORU: İyi günler. Ben size Bursa’dan yazıyorum. Ben özel sektörde 1.5 yıldır çalışmaktayım. İşyerinden senelik iznimi istedim vermediler. O zaman ‘Parasını verin’ dedim onu da vermediler. İşveren, ‘Ne senelik izin var ne de ücreti var. Bizde böyle bir şey yok’ dedi. Bu konuda ne yapmam gerekiyor? Saygılarımla. 

CEVAP: Yıllık ücretli izin hakkı, işçinin dinlenme hakkı olarak anayasal bir hak olarak düzenlenmiş olup vazgeçilemeyecek olan bir düzenlemedir. Anayasa’nın 50. maddesinde “Dinlenmek çalışanların hakkıdır” diyerek ve İş Kanunu’nun 53. maddesinin 2. fıkrasında, “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez” denilerek bu hakkın kullandırılması için ilgili yasal düzenlemeler yapılmıştır. Yıllık ücretli izin hakkını kullanabilmesi için işçinin o işyerinde, işe başladığı tarihten itibaren deneme süresi de dahil olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir.

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,

b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,

c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamayacağı da kanunun amir hükmü olarak düzenlenmiştir. 

İş sözleşmesi devam ettiği müddetçe işçinin yıllık ücretli iznini kullanma hakkı, işverenin de işçinin hak kazandığı bu izinleri kullandırma yükümlülüğü devam etmektedir. İşçinin hak kazanıp kullanamadığı izin, aralıksız çalışmakta olduğu işyerindeki 10 yıl öncesine ilişkin bir izin de olsa, bu izin hakkını kullanabilecektir. Ancak, yıllık ücretli izin hakkının ücrete dönüşmesi için, iş sözleşmesinin sona ermesi gerekmektedir. 

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 05.07.2000 gün ve 2000/9-1079-1103 sayılı kararında, 

“… İşçi hizmet akdi devam ederken kullanamadığı yıllık izinlerinin ücretini dava yolu ile alamaz. Bu durumda alacağın muaccel olmasından söz edilemeyeceğinden, Borçlar Kanunu’nun 128. maddesi uyarınca zaman aşımı süresinin başlamasından da bahsedilemez” demektedir. 

Dolayısıyla, işverenin, “Bizde böyle” diyerek öncelikle anayasal ve yasal hakkınızı kullandırmama gibi bir uygulaması olamaz. Yıllık ücretli izinlerinizin kullandırılmaması durumunda, ayrıca İş Kanunu’nun 103. maddesine göre, Çalışma Bölge Müdürlüğüne şikayet etmeniz dururunda, idari para cezasına da hükmedilmektedir. 

Yıllık ücretli izin hakkının kullandırılmaması, işçi açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle fesih sebebi de kabul edilmektedir. Yargıtay, konu ile ilgili bir kararında, “Her ne kadar işveren hak edilen yılın sonuna kadar izin vermekte serbest ise de ancak bir yılı aşkın süreden sonra nedensiz izin vermeme halinde davacı işçinin fesih hakkı doğacağı gibi, işveren izin talebine muvafakat vermek zorundadır. Aksi halde Anayasa tarafından teminat altına alınan dinlenme hakkı ihlal edilmiş olur.” (Yargıtay 9.HD. 2011/31608 E. 2011/35332 K. 06.10.2011)