Alkol, kök hücre ve DNA zararı

Dünya Sağlık Örgütünün 2012 verilerine göre, alkol tüketimi dünya çapında her yıl 3.3 milyon kişinin ölümüne doğrudan ya da dolaylı olarak sebep oluyor1. Dünya çapında ortalama alkol tüketimi kişi başına yıllık 6.2 litre saf etil alkol olarak hesaplanmış. Bu hesaplamada 15 yaş üstü kişiler baz alınmış. Rakam oldukça yüksek. Bu da aslında bunun bir halk sağlığı sorunu haline geldiğini de gösteriyor.  

İngiltere’de Cambridge Üniversitesinde yapılan ve Cancer Research UK tarafından kısmen fonlanan bir çalışma geçtiğimiz hafta Nature dergisinde yayımlandı2. Araştırma, alkolün hücreler ve DNA üzerindeki etkilerini göstermesi bakımından oldukça önemli. 

Bugüne kadar hücre kültüründe yapılan pek çok çalışma alkolün kansere nasıl yol açtığına dair mekanizmaları ortaya çıkarmaya odaklandı. Bu çalışma ise alkolün kök hücrelerde DNA hasarına yol açtığını gösterdi.  Araştırmacılar, farelere seyreltilmiş etil alkol vererek kromozomlarda herhangi bir hasar olup olmadığını araştırdılar. Etil alkol vücutta parçalanarak asetaldehide dönüşür. Asetaldehid ise oldukça zararlı bir kim-yasal madde. Araştırma ile alkol parçalanması sonucu açığa çıkan asetaldehidin kan kök hücrelerinde DNA’yı kırarak kök hücrelere hasar verdiği gösterildi. Kan kök hücrelerinde kromozomlarda değişikliklere yol açan hasar bu hücrelerde DNA değişimlerini de beraberinde getiriyor. Pek çok kanserin oluşumunda kanser kök hücrelerinin rol aldığına dair kanıtlar giderek güçleniyor. Kök hücrelerdeki DNA hasarının ise bu hücrelerin kanser kök hücresine dönüşmesine yol açabileceği düşünülüyor. Aslında vücutta bu hasara karşı birtakım koruma mekanizması bulunuyor. Örneğin aldehiddehidrogenaz enzimleri vücutta asetaldehidi zararsız asetata çevirebiliyor. Yine DNA tamir mekanizmaları olası hasarları düzeltebiliyor. Ancak özellikle Güneydoğu Asya popülasyonlarında bu enzimin ya daha verimsiz çalışan bir tipi bulunuyor ya da bu enzim bazı bireylerde hiç üretilmiyor.  Aynı çalışmada, bu enzimi olmayan bir fare modeline alkol verildiğinde, DNA hasarının 4 katına çıktığı da gösterildi. Yani, vücudunuz bu enzimi daha az üretiyorsa ya da hiç üretmiyorsa, alkolün zararlı etkilerine daha açıksınız demektir. Çalışmayı yürüten Prof. Ketan Patel, enzimleri tam olarak çalışan bireylerde dahi, alkol temizleme ve DNA tamir mekanizmalarının mükemmel olmadığının altını özellikle çiziyor3.

1- http://www.who.int/substance_abuse/facts/alcohol/en/
2- Juan I. Garaycoechea, Gerry P. Crossan, Frédéric Langevin, Lee Mulderrig, Sandra Louzada, Fentang Yang, Guillaume Guilbaud, Naomi Park, Sophie Roerink, Serena Nik-Zainal, Michael R. Stratton, Ketan J. Patel. Alcohol and endogenous aldehydes damage chromosomes and mutate stem cells. Nature, 2018; DOI: 10.1038/nature25154
3- Cancer Research UK. “How alcohol damages DNA and increases cancer risk.” Science Daily. Science Daily, 3 January 2018. <www.sciencedaily.com/releases/2018/01/180103132629.htm>.