Sağlık için barış ve çok dillilik

Savaş öldürür barış yaşatır! 

Bir dile savaş açmak, misal Kürtçe, savaşın bir başka yüzüdür. Savaşın cephe arkasıdır. Cephe savaşı topla, tüfekle öldürür, cephe arkası ise misal psikolojik savaş, sağlık boyutu ile süründürür, hem de yüzyıllar boyu. Bir dilin yasaklanmasının ezen ulus için önemli bir halk sağlığı sorununa dönüşeceği kimin aklına gelirdi ki? Bu konuyu bugüne dek pek işlenmemiş bir boyutu ile ele almaya çalışacağım: Bunamanın en sık nedeni alzheimer hastalığı ve dil yasağı.

Savaş öldürür barış yaşatır!

Çift dil konuşmanın alzheimer hastalığından koruduğu bilimsel olarak kanıtlandı. Geçtiğimiz yıl Amerikan tıp dergisi PNAS’ta bir makale, bir saha çalışması yayımlandı. Kuzey İtalya’nın bir sınır ilçesinde salt İtalyanca bilenler ile aynı zamanda günlük hayatta İtalyanca yanı sıra Almanca’yı birlikte kullananlar karşılaştırılmış. Ve görülmüş ki çift dil konuşmak alzheimer  hastalığından korunmaya ciddi ölçüde yardımcı oluyor.

Savaş öldürür barış yaşatır!

Alzheimer deyip geçmeyin.

Alzheimer hastalığı bunama yapan hastalıklar içinde en sık izleneni ve görülme sıklığı giderek artmakta. Özellikle refah toplumlarında daha yüksek olmakla birlikte tüm dünyada  65 yaş ve üstü kişi-lerde hastalık görülme sıklığı ciddi kaygı uyandırmakta. Öyle ki 65 yaş üstü her 100 kişiden  8’inde alzheimer hastalığı mevcut. Üstelik bilim insanları 21. yüzyılda daha da artacağını öngörüyor. Halen “Türkiye’de 300 bin civarında alzheimer hastası” olmakla birlikte, “nüfusu genç bir ülke olarak  30-40 yıl sonra yaşlı nüfus artışı ile birlikte bu hastalığın en önemli sağlık sorunu olacağını” söylüyor Türk Nöroloji  Derneği.

Savaş öldürür barış yaşatır!

Yaşadığımız coğrafya, Anadolu son yüzyılda diller kabristanına dönüştürüldü. Ermenice, Rumca, Arapça ve daha nice dil gündelik hayattan sökülüp atıldı. Hele ki Kürtçe o büyük yasak! Sonuç, ezen ulus için daha yoğun olmak üzere gelecek kuşaklara önemli bir halk sağlığı sorunu: Alzheimer hastalığı...

Dönelim bahsettiğim bilimsel çalışmaya: “Çift dil konuşan deneklerin beyinlerindeki bazı hassas bölgeler arasında daha fazla işlevsel bağlantı bulunduğu tespit edilmiş”. “Araştırmacılar bunun iki dil konuşmak ve bu iki dil arasında geçiş yapmanın etkisi olduğunu belirtiyorlar.”Çift dil konuşmanın alzheimerdan koruyucu etkisinin, bu dillerin kullanım sıklığıyla doğru orantılı olduğunu da vurgulanıyor aynı zamanda.

Ve denmekte ki, “Her iki dil de ne kadar uzun süre kullanılırsa beyin üzerindeki etkisi o kadar artar. Yani mesele iki dil bilmek değil, ömür boyu sürekli ve aktif olarak her iki dili de kullanmak.”

Özeti savaş öldürür barış yaşatır. Alzheimer hastalığından yani önümüzdeki 30 yılın en önemli sağlık sorunundan korunmanın yolu bizim ülkemizde de çok dillik. Denebilir ki çok dillilik koruyucu bir sağlık hizmetidir. Öyleyse şimdi yaşasın halkların dilleri deme zamanı. Öyleyse şimdi bilmeyenler için Kürtçe öğrenme zamanı.

Sağlıcakla kalın.