Kadın işçi, ücretsiz doğum iznine kendi kararıyla ayrılabilir

SORU: Merhabalar. Ben, 30.08.2017 tarihinde doğum yaptım. Sonrasında kalan ücretli doğum izni ve 45 gün rapor aldım. Rapor bitiminde de hakkım olan 28 iş günü yıllık iznimi kullandım. Bu iznim de 09.02.2018 tarihinde sona eriyor. İşyerime şifahen 6 ay ücretsiz izin hakkımı kullanmak istediğimi söylediğimde olmaz denildi. Bu izin süreçleri sonrasında hakkım olan 6 aylık ücretsiz izin istemem ve verilmemesi şahsım adına haklı olarak istifa doğuruyor mu? Ayrıca bu almış olduğum doğum sonrası 45 gün rapor ve yıllık izin aleyhime sonuç doğurur mu? Teşekkürler, kolay gelsin. 

CEVAP: İş hukukunda, ücretsiz iznin yasal anlamda düzenlendiği yer, İş Kanunu’nun “Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni” başlıklı 74. maddesidir. Kanun, kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamalarını esas kabul etmektedir. Çoğul gebelik halinde de doğumdan önce çalıştırılmayacak süreye iki hafta süre daha ekleneceğini hüküm altına almıştır. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda da, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenecektir. 2011 yılında çıkan torba yasa ile, getirilen düzenlemede, kanun maddesine, “Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır” hükmü getirilmiş ve erken doğum ile ilgili düzenleme de kanuna girmiştir.

İş Kanunu’nun 74. maddesi, hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontrolleri için ücretli izin verileceğini; doktor raporu ile gerekli görüldüğü takdirde hamile kadın işçinin sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılacağı ve bu halde işçinin ücretinde indirim yapılamayacağı da düzenlenmiştir. 

Ayrıca 2016 yılında 74. maddeye eklenen madde ile “Birinci fıkra uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir” hükmü getirilmiştir

Aynı maddenin 6. fıkrasında da, “İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından (çoğul gebelik halinde 18 hafta) sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir” hükmü düzenlenmiştir. Bu “verilir” ifadesinde de açıkça okunacağı üzere herhangi bir şarta tabii değildir. Kadın işçinin ücretsiz izin hakkını kullanacağını talep etmesi yeterlidir. İşverenin izin vermiyorum deme hakkı yoktur. Veya “6 ay değil de 3 ay izin kullan” gibi bir pazarlık durumu da söz konusu değildir. 

Yargıtay kararlarında, kadın işçinin bu talebinin kabul edilmemesi durumunda işçi tarafından yapılan feshin haklı nedenle olacağı ve işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı kabul edilmektedir. “4857 sayılı Yasa’nın 74/5 maddesine göre isteği halinde kadın işçiye 6 aya kadar ücretsiz doğum izni verilmesi zorunludur. Davacının doğum izin talebinde bulunduğu gerek davalı tarafından çekilen ihtarnameden, gerekse davaya cevap dilekçesinden anlaşılmaktadır. Davacının izin talebi kabul edilmediğine göre somut olayda davacının haklı fesih ile iş sözleşmesini sona erdirdiği kabul edilerek kıdem tazminatının hüküm altına alınması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 9. HD, 12.04.2012 Tarih, 2010/ 3941 E, 2012/12613 K.) 

“İş Kanunu’nun 74. maddesinde, yukarıda değinilen hususlara ek olarak, ücretli doğum izninin ardından, istekleri halinde kadın işçilere 6 aya kadar ücretsiz doğum izin verileceği belirtilmiş ve kanun koyucu, yorum kurallarına başvurulmasına gerek kalmaksızın, bu hakkı işverenin taktirine bırakmayacak şekilde açık ve net olarak düzenlemiştir. ...Bir başka anlatımla, doğum yapan kadın işçinin, ücretsiz doğum iznini kullanmak istemesi ve işveren tarafından buna izin verilmemesi halinde, kadın işçi tek başına alacağı karar ile işverene bildirimde bulunarak, ücretsiz doğum iznine ayrılabilir.” (Yargıtay 9. HD, 13.07.2009 Tarih, 2008/ 36349 E, 2009/ 20734 K.) 

Eğer işvereniniz, ücretsiz izin hakkınızı kullanmanıza izin vermiyorsa, iş sözleşmesini ücretsiz izninizin kullandırılmaması nedeni ile feshetmeniz durumunda diğer koşullarının varlığı durumunda (Bir yıllık çalışma süresi, belirsiz süreli iş sözleşmesinin olması gibi) kıdem tazminatı hakkınız da bulunmaktadır. Ancak, ücretsiz doğum izin talebinizi yazılı yapmanız ispat açısından gerekir. Ayrıca, İş Kanunu’nun 104. maddesi uyarınca, 74. maddesindeki hükme aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işveren veya vekiline idari para cezası verileceği düzenlenmiştir. Eğer işvereniniz sizi bu hakkınızı kullandığınız için işten çıkarırsa, bu durumda işe iade davası açma hakkınız da bulunmaktadır. Yıllık izini kullanmış olmanız aleyhinize bir sonuç doğurmaz.