İşçinin vardiyası 3-4 günde bir değiştirilemez

SORU: Bir fabrikada 3 yıla yakın çalışmaktayım. Fabrika 3’lü veya zaman zaman 4’lü vardiya sisteminde çalışmaktadır. Benim sıkıntım vardiyamın ve çalışma yerimin 3-4 günde bir üst amir ve yönetici tarafından değiştirilmesi ve üç farklı vardiyada çalıştırmak zorunda bırakılmamdır. İşçiye, vardiyada yapılan değişiklikle ilgili haber verme durumu ise telefondan özelden mesaj atma şeklinde olmaktadır. Bu durumda acaba İş Kanunu ne belirtmektedir? Yardımcı olursanız sevinirim.

CEVAP: İş Kanunu’nun 76. maddesinde, nitelikleri dolayısıyla devamlı çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına işçi postaları çalıştırılarak işletilen yahut nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, hafta tatillerine ve gece çalışmalarına ve çalışma ortasındaki zorunlu dinlenmelere dair özel usul ve esasların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak yönetmeliklerle düzenleneceği belirtilmiştir. Vardiya halinde çalışma, mevzuatta postalar halinde çalışma olarak geçmektedir. 

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde çalışmalara ilişkin özel ve usul ve esaslar hakkında yönetmelik, vardiyalı çalışma sisteminin nasıl olacağına dair bazı kurallar getirmiştir. Bu yönetmeliğin, bu düzenlemenin başında gelen husus ise, nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenleneceğidir. 

Yönetmeliğin işçi postalarının değişme süresi başlıklı 8. maddesinde, gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir” hükmünü içermektedir. 

Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir. Bu maddenin metninden de görüldüğü üzere, yapılan bir değişiklik, işçinin çalışma koşullarını ağırlaştıramayacaktır. 

Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamazlar. Ayrıca, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.

Bu yasal hükümler çerçevesinde, sizin durumunuzda 3-4 günde bir yapılan vardiya değişikliği, açıkça yönetmeliğe aykırıdır.

İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür. İşçiler, bu durumda hangi vardiyada ne kadar çalışacaklarını öğrenmiş olmaktadırlar.     

Bu açıdan, sizin onayınız olmadan, çalıştığınız vardiyanın sizin çalışma şartlarını yönetmeliğe aykırı olarak değiştiren işveren çalışma koşullarınızı ağırlaştırmış sayılmaktadır. Ayrıca, bu değişiklik için sizin onayınızı da yazılı olarak almakla yükümlüdür. 

İş Kanunu’nun 22. maddesinde yer alan çalışma koşullarında esaslı değişiklik, açısından işverenin yapmak istediği esaslı nitelikteki değişikliğin işçinin çalışma koşullarını zorlaştırması aranmaktadır. Sizin durumunuzda, açacağınız bir davada, mahkeme, bu vardiya değişikliklerinin sizin çalışma koşullarını ağırlaştırıp ağırlaştırmadığıdır. Ancak, yönetmeliğe aykırı olarak yapılan bu çalışma koşullarında değişiklikler, eğer sağlığınızı da olumsuz etkiliyorsa, gece çalışma sürenizi uzatıyorsa, çalışma koşullarınızı olumsuz etkilediği açıktır.