Twitter'da haber patlatmak

Gazeteciliğin temel ilkeleri konusunda genel bir uzlaşma olmakla birlikte, dünyanın pek çok ülkesinde, hatta bazen aynı ülkede farklı medya gruplarında çok farklı gazetecilik anlayışları olabilir. Sözgelimi, İngiliz medyasında birbirine zıt iki gazetecilik anlayışı vardır: Guardian ve Independent gibi gazetelerin temsil ettiği ciddi gazetecilik ile Mirror, Sun gibi gazetelerin temsil ettiği sansasyonel/tabloid gazetecilik. Bu iki gazetecilik anlayışının farkları sadece haberin ne olduğuna ve okura nasıl sunulacağına ilişkin bakışta değil; ama aynı zamanda gazeteci kimliği ve mesleki ilkelere yönelik duruşta da kendisini gösterir.

Tabloid ve ciddi gazetecilik anlayışlarında gazeteci-haber kaynağı ilişkisi, hangi olayların haber değeri taşıdığı, haber başlıkları, haberde kullanılabilecek fotoğraflar ve gazetecilik etiği meselesine bakış taban tabana zıt olabilir. Örneğin, tabloid basın için özel hayatların gizliliği konusu pek bir önem taşımaz ve haberlerinin büyük bir çoğunluğunda ünlülerin özel hayatlarının gizliliği ihlal edilir. Ciddi gazetelerde ise bu konu gazetecilerin meslek kodlarıyla kontrol altına alınmıştır.  Her iki gazeteciliğin de seveni, sevmeyeni; destekleyeni desteklemeyeni vardır kuşkusuz.

Medya ve gazetecilik araştırmalarına azıcık aşina olan herkes bilir ki, farklı coğrafyalarda ve farklı kültürlerde de farklı gazetecilik yapma biçimleri vardır. Kuzey Amerika’da yapılan gazetecilikle söz gelimi Fransa’da yapılan gazetecilik hem dil, hem anlayış açılarından farklıdır. Türkiye’de yapılan gazetecilik (özellikle de siyasal gazetecilik) belki Yunanistan’da yapılan gazeteciliğe benzer, ama Danimarka’da yapılan gazeteciliğe benzemez. Hem medya sahipliği, hem gazetecilik alanına giriş, hem meslek kodları, hem habere bakış, hem de haber kaynaklarıyla ilişkiler açısından taban tabana zıt gazetecilik anlayışlarından söz ediyorum.

Gazeteciliğe giriş ve gazetecilik yapma biçimleri arasındaki farklar, gelişmiş ülkelerde olgunlaşmış mesleki kurallar ve etik ilkelerle belirlenir. Bizim gibi gelişmemiş ülkelerde ise gazetecilerin örgütlenmesi ve ortak meslek kodlarının kabulü de gelişmemiş olduğundan, işler biraz saldım çayıra, mevlam kayıra usulüyle yürür.

Meslek kodları gelişmiş ülkelerden biri olan İngiltere’de söz gelimi, mesleki kurallar çok önemli ve bağlayıcıdır. Bu kuralları ciddiyetle ele alan ve gerekli gördükçe yenileyen kurumlardan birisi de İngiliz Devlet Televizyonu BBC’dir. BBC yöneticileri,  2012 yılında, sosyal medyanın giderek gazeteciler tarafından daha sık ve farklı amaçlarla (haber toplama/paylaşma) kullanılmaya başlamasıyla birlikte, kurumda çalışan gazetecilerin Twitter kullanımına ilişkin kurallar getirdiler. Bu kurallara göre, BBC’de çalışan hiçbir gazeteci, önüne gelen çok önemli bir son dakika haberini haber merkezindeki editör arkadaşlarıyla paylaşmadan, değil kendi Twitter sayfasında, kurumun Twitter sayfasında bile paylaşamıyor. Bu kural, BBC’de çalışan her muhabir, editör ve yapımcı için geçerli. BBC’de her önemli son dakika haberi ilk önce ortak haber merkeziyle paylaşılıyor, ondan sonra gerekirse hızla sosyal medyada paylaşılıyor. BBC’nin o zamanki Sosyal Medya Editörü Chris Hamilton bu kuralı açıklarken şöyle diyor: “Haberi hızlı vermek bizim misyonumuz, ancak bizim asıl önceliğimiz önemli haberlerin ilk önce haber merkezine ulaşması, hızla editoryal süreçten geçmesi ve sonra  -ama kesinlikle Twitter’dan önce- hızla okura/izleyiciye servis edilmesidir.” Bu kararın kuşkusuz anlaşılabilir bir nedeni var: Her haber editoryal süreçten ve eşik bekçiliği aşamasından geçmeli ki, yalan yanlış, doğrulanmamış ve eksik bilgiler kamuya aktarılmasın. Bu kuralın istisnaları olabiliyor tabii. Mesela önemli bir duruşmayı izleyen gazeteci, duruşma salonunda olan biteni Twitter üzerinden anlık olarak BBC’nin web sitesine aktarabiliyor. Ancak iş hükmün açıklanmasına gelince, bunu kesinlikle Twitter’dan önce BBC’nin canlı yayın kamerası önünde yapmak zorunda.

Benzer kurallar, 2012’den beri Sky News için de geçerli. Sky News muhabirleri de son dakika haberlerini kendi profesyonel hesaplarından önce haber merkeziyle paylaşmak zorunda. Ayrıca, Sky News muhabirleri ve editörleri, kendi kurumları haricinde, başka bir haber kanalının haberlerini retweet bile edemiyor; yasak. Bu kuralın nedeni şöyle açıklanmış: Doğruluğundan emin olmadığınız hiçbir haberi kendi sosyal medya platformunuzda paylaşmayın. İngiltere’de, ciddi yayıncılar arasında, gazetecilerin kişisel ve mesleki paylaşımlarını aynı Twitter hesabından yapmaları bile ayrı bir tartışma konusu.

Şimdi bu çerçevede, bizde yapılan gazeteciliği düşünün. Küçüklü büyüklü medya kurumlarında kadrolu çalışan gazeteciler bile, kendi kişisel Twitter hesaplarından özel haber patlatma peşinde. Bu bizde çok normal, çok sıradan bir şeymiş gibi görülüyor. Bu farklı gazetecilik biçimlerini meşrulaştırmak için de “kamu yararı” ve “halkın bilgi edinme hakkı” gibi ilkeler taciz ediliyor. Bir nevi ilkesizlik ilkesi diyebiliriz buna. Neticede, “Farklı gazetecilik biçimleri vardır” dediğimizde, “Yoktur öyle farklı gazetecilikler; gazetecilik her yerde aynıdır” diye ahkam kesenler var. Bunların arasında, 40 yıllık gazeteci olmakla övünenleri de görüyoruz. Gülüyoruz kendilerine. Bu yazı da onlara gitsin.