Ülke siyasetinin satranç analizi

Geçmişte savaşlarla anılan satrancın, günümüzde politikayla ilişkilendirildiğini sık sık görüyoruz. Siyasi rakipler ve satrançtaki rakipler, “rakip” olmaları bakımından mücadele alanının ortak özneleridir. Satranç oyuncularının görsel hafızalarının kuvvetli olduğu bilinir. Çoğu zaman olduğu gibi geçtiğimiz pazar günü yapılan seçimden sonra da zihnimde bir film sahnesinin oluşmasına engel olamadım. “Rocky”  film serisinin sanıyorum ikincisinde, son rauntta, “Rocky” ve rakibi Apollo’nun aynı anda devrildiğini belki hatırlayacaksınızdır. Her iki taraf da yediği yumrukların etkisiyle devrilmiş ama maçı kazanan, “Ayağa kalkabildiği için” “Rocky” olmuştur. Che’nin “Kaybettiğinde değil vazgeçtiğinde yenilirsin” sözünün kapitalist  perdeye yansımasıdır bu sahne. Devrimci güçlerin çözmesi gereken yeni sorunlar ve yeni mücadele alanları oluşmuştur bu seçimle. Söz konusu olan mücadele ve kazanmak olduğunda ise biz satranççıların da söyleyeceklerine kulak vermek gerekir. 

İyi bir satranç oyuncusu kazanmak adına planlar kurar ama bu planlar maç başlamadan çok öncesinde simule edilir. Ülke siyasetinde muhalefet partileri, mevcut iktidar karşısında bugüne kadar asla maç öncesi hazırlıklarını tamamlamadılar. Muhalefetin seçime günler kala yapılan siyasi söylemleri, satranç maçına çıkmadan önce hiçbir hazırlık yapmamış, açılış teorisinden habersiz, taktik temaların isimlerini bile duymamış, üstelik rakibi tanımadığı halde, “Ben onu yenerim” diyen herhangi bir aceminin söylemlerinden çok da farklı değildi aslında. Her oyun bir hata yüzünden kazanılır. Rakibinizin hatası ya da kendi hatanız yüzünden. Ülkemizdeki seçim oyunu ise  dramatik bir şekilde sonuçlanmış, rakip çok kötü oynamasına rağmen muhalefet “kazanamamayı başarmıştır”!

RAKİBE NASIL HAZIRLIK YAPILIR?

Mücadeleye sadece ruhsal ve bedensel olarak hazır olmanız yetmez. Kaldı ki burada muhalefetin kazanmaya olan inancının yeterliliği veya motivasyonu da ayrı bir konudur, kazanacağınıza inanmazsanız kazanamazsınız. Aynı zamanda teknik olarak yetkin ve psikolojik olarak güçlü olabilmelisiniz. Muhalefetin hayat pratiğine uymayan politikaları, köhnemiş kadroları ve halktan kopmuş söylemleri, örgütlenme, iletişim ve teknolojik ağının zayıflığı gibi, rakibin her an oyun içinde kuralları değiştirebilme yeteneğini de hesaplamaması göze çarpıyordu bu seçimde.

Genel hazırlığın yanı sıra bu seçim (Ben satranç maçı olarak görüyorum) için özel bir hazırlık yapılmadı. Muhalefete aniden bir maç teklif edildi ve hazırlıksız yakalanıldı. Oysa iyi bir oyuncu sürekli çalışarak her an bir turnuvaya hazır halde olmalıdır. Rakibin (iktidarın) tüm oyunları çok yönlü olacak şekilde analiz edilmeli, güçlü ve zayıf yönleri tespit edilerek en uygun ve dakik olacak şekilde cevap verilmelidir. Oyun sırasında kötü konuma düşüldüğünde uygulanacak iki yöntem bulunur. Pasif ya da aktif savunma. İlki rakibin ataklarına karşı koymaktır ve uzun vadede başarılı olamaz. Her saldırıyı sadece savunma anlayışıyla karşıladığınızda, taşlarınız savunma görevi yaptığından etkili bir atak yapacak taş bulamazsınız. Ülke muhalefeti, yaptığı şey sürekli bu olduğu için kaybetmekten öteye geçememiştir. Kuvvetli oyuncu, rakibin tehdidine karşı önce savunma hamlesine değil karşı hücum hamlesine bakmalıdır. Rakibin tehdidinden daha güçlü bir tehdit yaratmak birincil görevinizdir. Diğer taraftan bazı oyuncular kaybetseler bile oyun ya da açılış sistemlerini değiştirmekten korkarlar. Yanlış varyantı tercih etmek ya da yanlış partiyi desteklemek arasında mücadele tekniği açısından bir fark yoktur. Mevcut iktidarın, iktidar olmasını sağlayan toplumsal kodlar çözümlenmedikçe durumun değişmesini beklemek de kanımca saflık olacaktır. 

İNİSİYATİF HER ŞEYDEN DEĞERLİDİR

Emanuel Lasker 2. Dünya Satranç Şampiyonu olmasının yanı sıra dünyaca  ünlü bir matematikçiydi. Lasker, 27 yıl (1894-1921) şampiyon kalarak belki de asla kırılmayacak bir rekorun da sahibidir .”Mücadele” adıyla Türkçeye çevrilmiş bir kitabı da bulunmaktadır. Kötü konumları kazanmasıyla bilinen şampiyon, rakiplerini hipnotize ettiği suçlamasına dahi maruz kalmıştır. Oysa Lasker’in başarılarının ardında yatan gerçek rakiplerini kendilerinden bile daha iyi tanıyor olmasıydı. 1908 yılında Dr. Siegbert Tarrasch’a karşı unvanını korurken oynanan maçlardan birinde 14. hamlede resimdeki  konum oluştu.

Siyah taşlarla oynayan Lasker’in piyon yapısı kötü, taşları hareket yeteneğinden yoksun olduğundan durumu kötüdür. Lasker, böyle bir konumu sistematik baskı ustası olan Tarrasch’a karşı uzun süre savunamayacağını biliyordu. Ama Lasker, Tarrasch’ın psikolojisini ve oyun tarzını da  çok iyi biliyordu. Tarrasch, tahtadaki olayların kontrol edilebildiği konumları seven bir oyuncuydu. Lasker, bu yüzden oyunda rakibinin karakterine hiç de uymayan bir konum yaratmak için tehlikeli bir piyon fedası yapmaya karar verdi. Amacı rakibini bilmediği bir ormanın içine çekmek ve inisiyatifi ele geçirmekti. Politik yaşamda örnek alması umuduyla oyuna geçelim.

Siegbert Tarrasch - Emanuel Lasker Dünya Şampiyonluğu, 19.08.1908

14... Ag4?! 15.Fxg7 Axf2 16.Şxf2? (Lasker’in aldığı riskin karşılığı. Gözü pek bir oyuncu burada Vd4 oynayarak çok kuvvetli bir hücum elde edebilirdi fakat Tarrasch piyon fedasını kabul etti. Bu da Lasker’in rakibinin nasıl davranacağını iyi bildiğini gösteriyor. Piyon fedasından sonra Lasker inisiyatifi ele geçiriyor ve kayıp olmamasına rağmen Tarrasch’ın hoşuna gitmeyen bir hal alıyor.) 16... Şxg7 17.Af5+ Şh8 18.Vd4+ f6 19.Vxa7 Ff8 20.Vd4 Ke5! (Siyahın merkezde önemli bir karşı oyunu varken beyazın fazla piyonu seyirci rolündedir.)  21.Kad1 Kde8 22.Vc3 Vf7 23.Ag3 Fh6 24.Vf3 d5 25.exd5 Fe3+ 26.Şf1 cxd5 27.Kd3? (Beyazın Af5 oynaması neredeyse mecburidir. Fakat Tarrasch psikolojik olarak hücumdan savunmaya geçememektedir. Diğer taraftan Lasker oyunun geri kalanını müthiş bir enerjiyle ve kazanma arzusuyla oynamıştır) 27... Ve6 28.Ke2 f5 29.Kd1 f4 30.Ah1 d4 31.Af2 Va6! 32.Ad3 Kg5 33.Ka1 Vh6 34.Şe1 Vxh2 35.Şd1 Vg1+ 36.Ae1 Kge5 37.Vc6 K5e6 38.Vxc7 K8e7 39.Vd8+ Şg7 40.a4 f3 41.gxf3 Fg5 0-1 Büyük Usta Richard Reti bu oyun hakkında şöyle söyler; “Lasker’den başka her kim olsa herhalde bu oyunu kaybederdi”.

HAFTANIN OYUNU

Bu haftanın oyununu gönderen Meltem Şimşek’e teşekkür ederiz.

Mehmet Metin Öztekin- Meltem Şimşek - Kahramanmaraş 2017

1.e4 c5 2.Af3 Ac6 3.d4 cxd4 4.Axd4 Vb6 5.Ab3 Af6 6.Ac3 e6 7.Fe3 Vc7 8.f3 a6 9.Vd2 Fe7 10.0-0-0 0-0 11.g4 d6 12.h4 b5 13.h5 b4 14.Aa4 Ad7 15.g5 Fb7 16.g6 Kac8 17.h6 fxg6 18.Fc4 d5 19.exd5 Ace5 20.hxg7 Kxf3 21.Vh2 h5 22.dxe6 Vxc4 23.exd7 Axd7 24.Fd4 Kh3 25.Aa5 Kxh2 26.Kxh2 Vxa2 27.Kg1 Fe4 0-1