AP’nin yeni telif yönetmeliği

Avrupa Parlamentosu 12 Eylül’de Dijital Tek Pazarda Telif Hakları Yönetmeliği’ni oylayacak. Yönetmeliğin amacı Avrupa Birliği telif hakları yasalarını Dijital Tek Pazar hedefleri ve güncel ihtiyaçlarla uyumlu hale getirmek olarak açıklansa da etkileri itibariyle Internet’i ve Internet’te bilginin, kültürün ve sanatın paylaşımını kökünden değiştirme olasılığı var.

Yönetmeliğin tüm maddelerini bu köşenin sınırlarında ele almak mümkün değil. Ancak bir maddeden mutlaka bahsetmemiz gerekiyor: Madde 13. Madde 13 kâr amaçlı çevrimiçi içerik paylaşım servislerinin, bu servislerin kullanıcılarının yaptığı telif hakkı ihlallerinden “sadece aracı” olmaları nedeniyle sorumlu tutulamayacakları görüşüne itiraz ederek söz konusu servislerin “etkili ve orantılı” tedbirler almasını, hak sahipleri tarafından tanımlanan belirli lisanssız kullanımların engellenmesini, yapılan hak ihlallerinin kaldırılmasını ve ihlallerin tekrarının engellenmesi için ciddi çaba harcanmasını zorunlu tutuyor. Bir önceki cümledeki kelime çorbasının tek anlamı var: Kullanıcıların içerikleri ile beslenen servislerin Youtube’un Content ID sistemi benzeri içerik filtrelerini devreye almaları.

YouTube’un Content ID sistemine bakarak bu tip filtrelerin ne getireceğini rahatça söyleyebiliriz. 2018 başlarında Avusturalyalı bir müzisyen açık kaynaklı özgür bir yazılım olan Audacity’nin dahili gürültü üreticisi ile hazırladığı 10 saatlik beyaz gürültü olarak da anılan parazit sesini YouTube’a yükledi. Content ID bu 10 saatlik rastgele parazit sesinde beş ayrı telif hakkı ihlali yakaladı. Bir diğer vakada ise Almanyalı bir müzisyen kamu malı haline gelmiş -bestecileri 70 yılı aşkın süredir ölü ve ilk yayın tarihleri 1963 öncesi olan- Beethoven, Schubert, Bartok ve Wagner kayıtları için Content ID’den telif ihtarı aldı.

Content ID ve benzeri sistemler bağlamdan yoksun oldukları gibi telif bilgisinden de yoksundur. Kapasiteleri esasen içerikleri birbiri ile eşleştirmekten ibarettir. Son örnekteki Beethoven kaydı kamu malı olsa da bu işi teliften para kazanmak olan kurumların "bunun hakları bizim" beyanında bulunmasına engel değil. Ve aksini kanıtlama yükümlülüğü ise kamu malı müziği videosunda kullanmaya çalışan kullanıcıda. Eğer yönetmelik onaylanırsa bu tip filtrelerin yaygınlaşmasıyla adil kullanım sınırları içindeki kullanımlardan tutun da kamu malı haline gelmiş eserlerin kullanımına dek pek çok alanda ciddi sıkıntılara yol açacak.