Sağlıkta yeni çağ: İnternetten sonra

Gerek sağlık teknolojileri gerekse gündelik yaşam pratiklerimizde öylesine dönüşümler yaşıyoruz ki bu değişim doğası gereği hasta hekim ilişkilerinin temel dinamiklerini de değiştirmiş oldu.

Hastaların hekime başvuru saikleri de değişti beklentileri de. Beri yandan hekimlerin de hastaya yaklaşımları dönüştü aynı hızla.

Tarihin ifadesinde milattan önce (MÖ) ve milattan sonra (MS) tanımlarının yerini sağlık alanında internetten önce (İÖ) ve internetten sonra (İS) olarak değiştirirsek pek de abartmış olmayız.

İnternet, hem hekim ile hasta hem de “usta / çırak” ilişkisi bağlamında hekim ile hekim ilişkilerini kısmen dönüştürdü kısmen deforme etti. Öncesinde gerek hasta ile hekim, gerekse hoca ile tıp öğrencisi ve asistan hekim arasında bilgi asimetrisi had safhadaydı. Tıp öğrencisi bu açığı gidermek için gerek derste gerek hasta başında hocanın her ağzından çıkanı not alır, etrafında pervane dönerdi. Derken internet çağı, yani ‘İS’ başladı. Bir kısım öğrenci interneti hocalarından daha bilgili gördü. Böylece ilk başlarda fark edilemeyen bir sorun giderek boy vermeye başladı. Bir sorun vardı hem de büyük bir sorun: İnternet bilgisinin bolluğu ve aynı zamanda dağınıklığın yarattığı girdap analitik düşünceden savrulma yarattı. Oysa hekimlik becerisi her hastada ayrı ayrı ve bir o kadar da hızlı analitik düşünme yetisine sahipse ancak sonuç yüz güldürücü olabilir.

Gündelik pratikte özellikle internet sonrası kuşaktan genç hekimler, teşhisin olmazsa olmazı öykü alma kısmını oldukça kısalttılar. Bir yandan kendilerini adeta internetteki bir arama motoru ile özdeşleştirip öte yandan hastalardan öykü olarak salt anahtar kelime almaya odaklandılar. Misal “ateş, ishal, karın ağrısı”. Sorun tam da burada başladı. Bu kez hastalar da internette arama motorundan kendi öykülerini anahtar kelimelere indirip taramaya ve ön tanılar ile gelmeye başladılar. İşte tam da burada sorun arttı. Yeni kuşak hekimliğin organik arama motoruna indirgendiği beyni ile hastanın yararlandığı internet arama motoru verileri tam uyuşmadı. Misal “ateş, ishal, karın ağrısı” anahtar kelimeleri hekimi öncelikli olarak barsak enfeksiyonuna  götürürken, cep telefonundaki internet arama motoru hastayı kanserden AIDS’e savurmuştu.

Ama bir sorun daha vardı. İnternet sonrası hekimlik hastadan öykü almayı kısalttıkça oluşan gediği daha fazla tetkik ile kapatmaya başladı. “Ateş, ishal, karın ağrısı” örneğimizden devam edecek olursak ‘Ne zaman başladı, ne kadar sürdü, içeriği nasıldı” vb. sorular daha az sorulur oldu. Bu ise gelecekte yapay zekanın hangi oranda hekimlerin yerini alabileceğinin zeminini yarattı. Yakında hasta randevu sistemlerinde yapay zeka ile uzaktan ön muayene ve hekim muayenesi öncesi tetkik planlaması hiç de ütopik değil. Peki doğru mu, sağlıklı mı? Elbette hayır!

İleriki yazıda kaldığımız yerden devam etmek üzere sağlıcakla kalın.