Herkesin bildiği sırlar!

Ancak dördüncü filmi “Elly Hakkında” ile 2009 yılında Berlin Film Festivali’nde boy gösterebilen Asghar Farhadi, on yıldır İran sinemasının çıkardığı en büyük mücevher muamelesi görüyor. 2011 tarihli “Bir Ayrılık”ın yakaladığı uluslararası başarı aynı zamanda Farhadi’nin senaryo konusundaki maharetinin tescillenmesi anlamını taşıyordu.

Genellikle hikayelerinin merkezine aileyi koyan Farhadi, ahlaki tercihlerin, önemsiz gibi görünen sırların, bir anlık gafletlerin yarattığı büyük sonuçları ustalıkla anlatıyor. Katman katman açtığı ve titizlikle birbirine bağladığı öyküleri, nihayetinde dışarıda hiçbir parçasını bırakmadan yeniden bohçanın içinde toplanıyordu. Yönetmenlik maharetleri adının birlikte anıldığı çağdaşları kadar övgü toplamasa da hikayelerindeki ustalık bu açığı kapatmaya yetiyordu.

Farhadi’nin yakaladığı bu başarı ona uluslararası işler yapmanın olanaklarını da sundu. “Bir Ayrılık”tan hemen sonra bu kez setini Fransa’ya kurdu. “Geçmiş” filminde bir kez daha bugününün, küçük suçlarının yarattığı ağır yükler üzerine inşa edildiğini ustalıkla anlattı. Bu film kimi karakterlerinin bir ayağının İran’da olduğu melez bir yapıya sahipti. 2016’da ülkesine döndüğü “Satıcı” ile bir kez daha ‘suç’ ve ‘ceza’nın sularına girmişti.

Geçen yıl Cannes Film Festivali’nin açılış filmi olan ve Altın Palmiye için yarışan “Herkes Biliyor” biraz gecikmeli de olsa bu hafta Türkiye sinemalarına geldi. Farhadi bu kez İspanya’da geçen ‘Avrupai’ bir filmle karşımızda. Penélope Cruz ve Javier Bardem gibi hem yetenekli hem de şöhretli bir çifti başrole yerleştiren Farhadi yine küçük sırlar, kalp kırıklıkları, birikmiş öfkelerin büyük sonuçlar doğurduğu bir hikaye kurmuş.

Yıllar önce İber Yarımadası’ndaki küçük kasabasını terk edip Arjantinli bir adamla evlenen Laura, kız kardeşinin düğünü için iki çocuğuyla birlikte geri döner. Ancak düğün gecesi büyük çocuk olan kızı Irene kaçırılır. Geçmişteki bir kaçırma olayının ölümle sonuçlanması nedeniyle polise gitmemeyi tercih eden Laura fidyeyi tamamlamak için aile dostu ve eski sevgilisi Paco’dan yardım ister. Çocuğun kaçırılmasıyla ortaya çıkan durum, hem Laura ve Paco’nun geçmişindeki karanlık noktaların hem de ailenin kasaba ile kurduğu ilişkinin gerilimli tarihinin su yüzüne çıkmasına neden olacaktır.

“Herkes Biliyor”, yine küçük ayrıntıların, önemsiz görünen bencilliklerin, geçmişte ‘normal’ algılanan bazı şeylerin ailede çatlaklar yarattığı; bir sırrın başka bir sırrın, bir öfkenin başka bir öfkenin kapısını araladığı tanıdık Farhadi hikayesi. Diğer filmlerinde olduğu gibi meseleyi yalnızca bir aile dramasına sıkıştırmadan ‘polisiye’ bir katman da ekleyerek seyircinin ilgisini diri tutmayı başarıyor. Ancak bu kez en güçlü olduğu yerden açık veriyor Farhadi, senaryodan.

“Herkes Biliyor” hem karakterlerin kültürel özellikleri hem aile için ilişkilerin biçimi nedeniyle ‘Batılı’ bir hikaye. Evlilik dışı ilişki, şarap üretimi gibi detaylar ve kaçırılma gibi travmatik haller için buna ihtiyaç var çünkü. Bu yazı üzerine düşünürken ‘çocuk kaçırma’ temalı film ve romanların hemen hemen tamamının gelişmiş kapitalist ülkelerde üretildiğini fark ettim. Muhtemelen bilmediğim vardır ancak ‘Doğu’ toplumlarında çekilmiş/ yazılmış ve bizim bu tür yapıtlarda görmeye alışkın olduğumuz biçimde işlenmiş bir ‘çocuk kaçırma’ hikayesi hatırlamıyorum.

Belki bu ‘Batılı form’ nedeniyle Farhadi’nin senaryosunda sıkıntılı yerler var. Filmin bir noktasında ailenin sırları ortaya dökülmeye başladığında karakterlerin kaçırılan Irene’yi unutup kendi dertlerine düşmeleri gibi. Çünkü bir süre film de unutuyor onu. Ama asıl Farhadi’nin senaryolarında şimdiye kadar hiç görmediğimiz bir biçimde bazı şeylere ikna olmakta zorlanıyoruz. Bunun en belirgin olanı Irene’yi kaçıranların motivasyonu. Farhadi, kendisinden beklenmeyecek bir kolaycılığa kaçıyor burada ve her şey hızlıca olup bitiyor. Farhadi, bir durumun ailedeki yaraların kabuklarını kaldırdığı, matruşka gibi sırların birbirinin içinden çıktığı dramatik evreni ustaca kurarken; işin polisiye kısmında hem entrika hem de karakterlerin inandırıcılığını kurmakta bildik formundan uzak kalıyor. Öte yandan özellikle ilk bölümdeki düğün sahnesi başta olmak üzere Farhadi’nin yönetmenlik maharetinin en gelişkin olduğu filmi olduğunu söylemeden geçmeyelim.

Kendi adıma her ne kadar çok iyi filmlere imza atmış olsa da Farhadi’nin filmlerindeki kadın temsilini sıkıntılı bulduğumu bir kez daha belirtmek isterim. Bu yazı boyunca andığım filmlerin tamamında hikaye “Bir kadının talebi ya da başına gelen bir şeyin erkeği zor durumda bırakması”yla ivmeleniyor. “Herkes Biliyor”da da durum aynı. Laura’nın geçmişinde sakladığı bir sır Paco’nun hayatının paramparça olmasına neden oluyor.

HERKES BİLİYOR
ORİJİNAL ADI: Todos lo saben
YÖNETMEN: Asghar Farhadi
OYUNCULAR: Penélope Cruz, Javier Bardem, Ricardo Darín, Eduard Fernández, Bárbara Lennie, Inma Cuesta, Elvira Minguez, Ramon Barea
YAPIM: 2018 İspanya, İtalya, Fransa,
SÜRE: 133 dk.