Vardiya değişiklikleri işçinin sağlığını olumsuz etkilememelidir

SORU: İşyerinde görevli amirin her ay vardiya değiştirme hakkı var mıdır? Her ay ayrı vardiya ve ayrı haftalık izinlerimiz oluyor. Bunun bir standardı var mıdır? Hastamız oluyor, randevu alıyoruz sonraki aya, vardiya değişiyor ve haftalık izin günümüz farklı oluyor randevu günümüzde de mesaide olmamız gerekiyor. Bu konu ile ilgili yardımınızı bekliyorum. Teşekkürler.

CEVAP: İş Kanunu’nun 76. maddesinde, nitelikleri dolayısıyla devamlı çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına işçi postaları çalıştırılarak işletilen yahut nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, hafta tatillerine ve gece çalışmalarına ve çalışma ortasındaki zorunlu dinlenmelere dair özel usul ve esasların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak yönetmeliklerle düzenleneceği belirtilmiştir. Vardiya halinde çalışma, mevzuatta postalar halinde çalışma olarak geçmektedir.

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde çalışmalara ilişkin özel ve usul ve esaslar hakkında yönetmelik, vardiyalı çalışma sisteminin nasıl olacağına dair bazı kurallar getirmiştir. Bu yönetmeliğin, bu düzenlemenin başında gelen husus ise nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenleneceğidir.

Yönetmeliğin işçi postalarının değişme süresi başlıklı 8. maddesinde, “gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir” hükmünü içermektedir.

Genel kural, zorunluluk olmadıkça işçilerin postalarının sıkça değiştirilemeyeceğidir. Bu konuda yapılan bir değişiklik, işçinin çalışma koşullarını ağırlaştırmamalıdır.

Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamazlar. Ayrıca, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.

İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür. İşçiler, bu durumda hangi vardiyada ne kadar çalışacaklarını öğrenmiş olmaktadırlar.

“En fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir” hükmü çerçevesinde işyerinde yapılan vardiya değişikliğinin bu çerçevede yapılıp yapılmadığını kontrol edebilirsiniz.

Ancak, sizin çalıştığınız vardiyaların sıklıkla değiştirilmesi, çalışma şartlarını yönetmeliğe aykırı olarak değiştiren işveren çalışma koşullarınızı ağırlaştırmış sayılmaktadır. Ayrıca, bu değişiklik için sizin onayınızı da yazılı olarak almakla yükümlüdür.

İş Kanunu’nun 22. maddesinde yer alan çalışma koşullarında esaslı değişiklik, açısından işverenin yapmak istediği esaslı nitelikteki değişikliğin işçinin çalışma koşullarını zorlaştırması aranmaktadır. Sizin durumunuzda, açacağınız bir davada, mahkeme, bu vardiya değişikliklerinin sizin çalışma koşullarını ağırlaştırıp ağırlaştırmadığıdır. Ancak, yönetmeliğe aykırı olarak yapılıyorsa, çalışma koşullarında değişiklikler, eğer sağlığınızı da olumsuz etkiliyorsa, gece çalışma sürenizi uzatıyorsa, çalışma koşullarınızı olumsuz etkilediği söylenebilir.