Göz feri için mücadele

Patricia Bath çoğu kişi tarafından tanınmaz. Birkaç gün önce, tutuklu arkadaşlarımdan biri ölümü üzerine değişik gazetelerde yazılanları elime tutuşturuncaya kadar onu ben de tanımıyordum. Bu doktorun olağanüstü yaşamı ve çalışmalarını öğrendiğimde çok etkilendim. Öğrenimini ABD’nin tarihi özel siyah üniversitelerinden Washington’daki Howard Üniversitesinde tamamlamış ve doktor olmuştu. Daha sonra 1942’de doğduğu New York’un siyah semtindeki Harlem Hastane Merkezinde stajyer doktor olarak görev yaptı.

ABD’de siyahların iki kat daha fazla kör olma riskiyle -glokom nedeniyle sekiz kat- karşı karşıya olduğunu fark ettiği ve Harlem’de bu konuda uzman doktor bulunmadığını gördüğü için 1976’da “Amerikan Körlüğü Önleme Enstitüsü”nü kurdu ve gözün korunmasının en doğal insan hakkı olduğunu ilan etti. Halk sağlığı eğitimi ve yerel tıbbi hizmetler sağlayarak körlüğü önlemeyi amaçlayan yeni bir tıbbi disiplinin, “halk göz sağlığı” disiplininin öncüsü oldu.

Tıbbi kariyerinde göz sağlığı alanında uzmanlaştı ve Los Angeles’taki Kaliforniya Üniversitesi Jules Stein Göz Enstitüsünde (UCLA) çalışan ilk kadın oldu. 1974’te King Drew UCLA göz sağlığı programının müdür yardımcısı oldu ve 1983 yılında müdürlüğe terfi etti. Bilimsel araştırmalarında, göz merceğinin bulanıklaşması, glokom, göz tansiyonunun yükselmesi veya katarakt nedeniyle körlükle karşı karşıya olan hastaları tedavi etmek için yöntem ve cihazlar geliştirdi.

1980’lerde, göz sağlığında lazer teknolojisinin kullanımı çalışmalarına önemli katkıda bulundu. 1988 yılında, lazerli fako sondasının icadına dayanarak “lazerli fako” terimini “fotoablatif katarakt ameliyatı” kısaltması olarak kullandı. O zamandan beri, lazer destekli katarakt ameliyatı için kullanılan bu cihaz, dünya çapında bazıları on yıllardır kör olan hastaların gözlerinin ferinin sönmesini engelledi. Bath, tıbbi patent alan ilk Afro-Amerikalı doktor olarak da tarihe geçti.

Doktor Patricia Bath’ın yaşamı ve çalışmaları hakkında yazmak benim için neden bu kadar önemli? Çünkü Bath, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki birçok siyaha gözünün ferini geri veren Afro-Amerikalı bir doktordu. Ancak başka bir neden daha var: Birkaç ay önce bir göz doktoru gri ve yeşil katarakttan muzdarip olduğum tanısında bulundu. Bu haber bende darbe etkisi yaptı. Bir ay önce, gözlerim kitap ya da gazete okuyamayacak kadar kötüleşti. Bu yüzden Dr. Bath’ın yaşamı ve ölümü benim için özel anlam taşıyor.

Patricia Bath, 30 Mayıs’ta San Francisco’da bir klinikte öldüğünde 76 yaşındaydı. Şimdi onun önemli ölçüde biçimlendirdiği bir tedaviyle karşı karşıyayım.