Suriye; çözdükçe bağlanan arapsaçı

“Salak ÖSO elemanı tanktan düştü” notuyla paylaşılan 16 saniyelik, bittiğinde yeniden başlayan video, Suriye sorunundaki, yinelendiğinde ağır insani sonuçlara yol açan politik sakarlıkların ucuz bir parodisi gibi duruyor. Video bitiyor sonra yine başlıyor. Dejavu etkisi yapmıyor, her seferinde yeni bir durum vaadinde bulunmaya devam ediyor. Fakat o kısacık süre içinde ortaya çıkmasını başardığı beklentileri de doğar doğmaz yok ediyor. Suriye, içinde cirit atan aktörler için başından sonuna bir hayal kırıklığı toplamı. Çözüldüğünde yeniden bağlanan arapsaçı. Tıpkı o videodaki gibi, son çıkanın üstünden düştüğü koca bir tank, son gülenin olmadığı bir fıkra.  

Bu savaş cihazına en uzun kumanda edebilen ABD’nin kovboyu Trump başta olmak üzere, Ortadoğu’nun bu bölgesine bulaşmanın bedeli, herkes için rodeoda dengede kalabilme süresinin giderek daha kısa olması. ‘Ortadoğu’daki kabile savaşları bize bir şey kazandırmaz’ diyerek ABD’nin bölgeden ayrılacağını duyuran ama ayrılamayan; Türkiye’nin operasyonuna yeşil ışık yaktıktan hemen sonra sert yaptırımlardan bahseden; Erdoğan’a yazdığı mektupta “Aptallık yapma”, İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella’ya Mozerella diye seslenen dünya liderinin sirayet eden dengesizliği sayesinde, Suriye sorunu eskilerini aratmayan bir karambol noktasına daha gelmiş bulunuyor. Fakat bu da uzun sürmez kendisini, yeni sonuçlanma vadeden bir karambole evrilerek imha eder.

Nitekim, yıllarca güney sınırının ötesinde güvenli bölge kurmak için Rusya ve ABD’nin kapısını aşındıran, operasyon onayı alabilmek için maliyetli pazarlıklar yapan Türkiye iktidarı için Trump’tan nihayet koparılan izin bitişe beş kaldığının kanıtı sayıldı. Ne var ki bu da pek uzun sürmedi. Ardından YPG ile Suriye Rusya’nın refakatiyle anlaştı. Trump’a ise kendi ülkesinde Türkiye’ye yaktığı yeşil ışığın bedeli ödetiliyor. Temsilciler Meclisi Trump’ın çekilme kararını kınadı; onun “Kürt müttefiklere ihanet”i sorgulandı. İktidarın milli bir dava haline getirmeye çalışıp da kendi seçmenleri tarafından bile ancak derin bir sessizlikle ödüllendirilen harekatı ajite etmek için AKP Meclis grubunun solcu Gündoğdu marşından medet ummak zorunda kalmasına bakılırsa murat edilen sonuca ulaşılmış değil. Murad edilen, Suriye’deki pastadan en büyük payı kapmaya çalışırken içerde eriyen oy oranlarını geçerken toparlayabilmekti, ki sınırdaki iliştirilmiş medya yığınağının bile bu derde deva olmadığı anlaşılıyor.

Türkiye ve ABD heyetleri arasında önceki gün saatler süren görüşmeden ateşkes olmayan, anlaşma da olmayan, uzlaşma desen değil bir metin çıktı. Bu hiçbir şey olmayan metin ile savaş desen değil, operasyon desen değil duruma bir ara verilmiş oldu. Yaptığı işi bir türlü adlandırmaya yanaşmayan iktidar için bu bir ara da değil aslında!

Suriye topraklarında iki devlet savaştıkları güçlerle alakası olmayan muhataplarıyla masaya oturdular ve Suriye sorununu çözdükleri iddiasındalar. Türk tarafı için Türkiye yüzlerce kilometre uzunlukta 35 kilometre derinlikte bir güvenli bölge hayalini Cerablus-Telabyat arasına sıkıştıran metin yine de büyük bir saha/masa başarısı. ABD içinse hem nalına hem mıhına vurduğu, güya Kürtleri gözettiği Türkiye’ye de sus payı verdiği idare etme durumu. Sahadaki diğer aktörlerin pozisyonuna yeniden saflaşmalara bakılırsa ABD’nin trafik memurluğunun geçerliliği sınırlı. Metnin nesnel gerçekliği de zaten Suriye sahasında üst üste yığılmış çatışma öğelerinin kısa bir süre düzenlenmesinden ibaret. Küresel çelişkileri kendi toprağına emen bir Suriye’de istiap haddi neredeyse aşılmış olduğundan çelişkileri derinleştiren böyle bir anlaşmanın kalıcılığı da yok.

Bu yeni durumda tarafların, bulunduğu noktada ne kadar stabil kalacağı ancak dilek şart kipiyle kurulabilen olasılıklara bağlı. Trump Kürtlerle Türkiye’yi masaya oturtabilse, Putin Suudi sarayındaki gecelemesinden güçlenmişse, Rusya Türkiye ile Suriye rejimini barıştırsa, ABD Suriye’den ayrılmayı rantabl bulursa, Esad Kürt kantonlaşmasına sıcak baksa… Başka yeni cümleleri mümkün kılsın diye yeni cümleler kurabilmenin koşulu hâlâ değişmedi.

Suriye ortaya çıkan yeni olasılıkların, Ortadoğu ile ilgili hesap yapan güçleri yeniden mevzilenmeye zorladığı, belki uzunca bir süre daha bitişe beş kala halinin yaşanmaya devam edeceği bir coğrafya. Birbirlerinin ayağına basmadan yenişemeyeceklerini bilen güçlerin sona ermesine izin vermediği veya artık bitirmeyi beceremedikleri kaosun faturası başta Suriye halkına sonra da bize kesiliyor. Onların birbirini ittire kaktıra tırmandıkları tanklarla milyonlarca insan yerinden yurdundan edilmiş, ülkenin kaynakları kurutulmuş durumda. Ve bu durum “Salak ÖSO elemanı tanktan düştü” notuyla paylaşılan videodaki gibi komik değil.

Bu coğrafyayı rahata kavuşturacak tek şey onun bir hesap ve paylaşım alanı olmaktan çıkması olacak kuşkusuz. Kirli hesapların, zıvanadan çıkmış diktatörlerin ağır maliyetli sakarlıklarının sınır dışına ötelendiği bir Suriye halkına Gündoğdu marşı yakışır doğrusu.