Telif oltalaması

Varsayalım ki ellerinde çok sayıda telif hakkı bulunduran dev şirketlere ait bir içeriği kâr etmek için falan da değil, adil kullanım hakkı kapsamında kullandınız. Bir anda karşınızda koca bir avukat ordusu bulabilirsiniz. Öte yandan avukat ordularına parası yetişmeyecek, bireysel üretimleri ile geçinmeye çalışan bir sanatçıysanız pratikte telif yasaları sizi ve üretimlerinizi korumayı çok da ciddiye almayabilir. Bireysel üretimlerin korunmasının zorluğunu fırsat bilerek bu içerikleri üreticisinden izinsiz olarak tişörte, fincana, kupaya, tabağa vb. basıp satarak kâr elde edenler uzun zamandır var. Ancak sistemin ne kadar otomatikleştiği bu hafta ortaya döküldü.

Nana (@Hannahdouken) adlı bir sanatçı “Bu site çalınmış sanat eserlerini satıyor, onlardan satın almayın” yazan bir görseli Twitter’da paylaşıp takipçilerinden paylaşımı “Bunu bir tişörtte görmek isterim” ya da benzeri alıntı ve cevaplarla paylaşmalarını istedi. Atılan yanıtlar ve yapılan paylaşımların ardından söz konusu görsel, otomatik tarama sistemleri tarafından saatler içinde bir tişört üzerine montajlandı ve çeşitli sitelerde satışa çıktı. Böylece bazı anahtar kelimelerle yanıt verilen ya da alıntılanan görsellerin botlar tarafından tespit edilip sanatçısının izni dışında tişört kupa vb. baskılı ürünler şeklinde satışa sunulduğu kanıtlanmış oldu.

Twitter kullanıcıları bu kadarıyla yetinmedi. Telif avukatı ordularına sahip Disney ve Nintendo gibi şirketlerin içerikleri ile botları yemlemeyi de başardılar. Üzerlerinde Mickey Fare’nin, Mario’nun ve son günlerin favori karakteri Bebek Yoda’nın olduğu telif ihlaline gönderme yapan metinlerle bezenmiş tişörtler çeşitli sitelerde hızla boy gösterdi.

Bireysel üretimde bulunan sanatçılar böyle durumlarla karşı karşıya kaldıklarında genelde sosyal medyada serzenişte bulunmak dışında çok gerçekçi bir seçenekleri olmuyordu. Ne avukata para yetiştirebilirlerdi ne de zaman zaman ülke sınırlarını aşan çok sayıda vakanın takibini yapabilirlerdi. Biraz da “Disney vb. belki yaptırımda bulunur” umuduyla sanatçıların botları oltalaması, telif yasalarının kimin lehine olduğunu da ortaya koyuyor. Telif tekellerini değil bireysel üretimleri koruyan, sanatçıların eski eserlere dayanarak yeni işler üretmesini kolaylaştıran, halkın kültür sanat ürünlerine erişebilmesini garanti altına alan başka türlü bir telif yasasına ihtiyaç var.