NATOME

ABD’yle İran arasındaki tırmanış kontrollü bir şekilde sürerken Donald Trump Ortadoğu’da yeni bir strateji ortaya attı: NATOME. Bu yeni teklif, Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (NATO) ile Ortadoğu (Middle East) kelimelerinin baş harflerinin birleştirilmesiyle oluşmuş. Trump bu yeni ismin çok güzel olduğunu ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’i çok heyecanlandırdığını duyurdu. İsim koymakta çok başarılı olduğunu da vurguladı. Böylece dünya kamuoyunun birkaç gün daha gönül eğlendirebileceği bir başlık yarattı. Trump Pazarlama huzurlarınızda.

NATO’nun amacı Batı Avrupa ve Kuzey Atlantik bölgesini Sovyetler Birliği’ne karşı savunmak. Sovyetler Birliği’nin çözülüşünden bu yana amacı ve işlevi iyice belirsizleşti. 1990’ların ilk yarısında ABD’li birçok uluslararası ilişkiler uzmanı NATO’ya artık gerek kalmadığını ve ittifakın ilga edilmesi gerektiğini iddia ediyordu. Sovyetler artık var olmadığına göre Avrupa’nın kolektif savunmasının ABD tarafından “üstlenilmesine” lüzum yoktu.

Bunun karşısındaki görüş ise tersine NATO’nun eski Doğu Bloğu ülkelerini de kapsayacak biçimde Doğu Avrupa’ya doğru genişlemesini savunuyordu. Sonunda bu görüş Amerikan devletine hakim oldu. İttifak bir yandan doğuya doğru genişlerken, Kosova ve Afganistan gibi askeri operasyonlarla orijinal alanı dışında etkinlik kazandı. Bu yeni görevlere ve işlevlere yeni kavramlar uydurulduysa da ittifakın esasında ABD’nin Avrupa üzerindeki hakimiyetini sağlamak ve bir Avrupa ordusunun oluşmasını engellemek olduğu zaman içinde daha bariz bir şekilde ortaya çıktı.

NATO’nun ilga edilmesini savunanlar ise haklı çıktılar: Bu uzmanlar NATO’nun doğuya genişlemesinin Rusya’yı tehdit edeceğini ve sebepsiz yere agresifleştireceğini öne sürdüler. Geriye doğru bakıldığında Rusya’nın Putin’in son döneminde izlediği politikanın NATO’nun (yani ABD’nin) 1990'lar ve 2000’lerin ilk yıllarındaki takip ettiği politikalara bir cevap niteliğinde olduğu düşünülebilir.

Ortadoğu ise ABD’nin bir türlü dikiş tutturamadığı bir coğrafya. 1950’lerdeki Bağdat Paktı Bağdat’ta kralı deviren bir isyanla başlamadan bitti. CENTO, METO gibi isimlerle yoluna devam etmeye çalışan bu işlevsiz örgüt nihayet 1979’da ilga edildi. ABD’nin önerdiği ancak dahil olmadığı bir ittifaktı bu. Ancak ABD’nin Ortadoğu’ya savunma örgütü projeleri bitmedi. Büyük Ortadoğu Projesi hâlâ akıllardadır. Bu projeler genelde -İngilizce deyimle– “çok havlıyor ama ısırmıyor.”

NATOME de Ortadoğu’da İşlevsiz ABD Projeleri galerisindeki müstesna yerini alıyor. Galeriye naklinin teklif edilmesi NATO için başlı başına uğursuz bir işaret.