Rusya'nın Libya politikası

Geçen hafta Rusya’nın Akdeniz stratejisinin tarihini ele almış ve Rusya’nın Akdeniz’deki etkinliğinin esas olarak Doğu Avrupa’da elini güçlendirmek olduğunu iddia etmiştim. Bu hafta Libya üzerine odaklanalım.

Trablusgarb’ın ilk düşünce kuruluşu Sadeq Enstitüsünün kurucusu ve müdürü olarak tanıtılan Anas El Gomati Foreign Policy dergisine yazdığı makalede (18 Ocak 2020) Putin’in hem Hafter hem Sarraj hem de Kaddafi’nin oğlu Seyfülislam’la görüştüğünün altını çiziyor. Putin Hafter’e 200 Wagner (paralı) askeri ve 3 milyar sahte dolar yolladı, ancak ne asker ne de para miktarı (Hafter’in toplam borcu 25 milyar dolar) kesin bir zafer için yeterli değil.

El Gomati’ye göre Putin, Hafter’in kazanmasını değil batmamasını sağlayacak kadar yardım ediyor. Diğer yandan, Putin Hafter’le Kremlin’de baş başa görüşmeyi reddederken, Ekim 2019’da Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başbakanı Fayez el-Sarraj’la Soçi’de bir araya geldi. El Gomati, Putin ve Sarraj’ın Rusya’nın UMH bölgesine 1 milyon ton buğday arz edeceği ve böylece piyasadaki Fransız ve İtalyan hakimiyetini kıracağı milyar dolarlık bir anlaşmanın eşiğinde olduğunu bildiriyor. Yani, Suriye’nin aksine Rusya Libya’da bütün yumurtaları aynı sepete koymuyor.

Dahası var: Temmuz 2019’da iki eski Wagner (Rus paralı) askeri Seyfülislam Kaddafi’nin temsilcileriyle irtibat halinde yakalandı ve seçimleri Kaddafi lehine maniple etmekle suçlanarak tutuklandı. Aralık 2019’da Russia Today, Musa İbrahim Kaddafi’yle bir röportaj yayımladı. El Gomati’ye göre Rusya’nın bu angajmanlarının temel saiki 2015’teki mülteci krizinin bir benzerini engellemeye çalışan Avrupa’yı köşeye kıstırarak 2014’teki Ukrayna müdahalesiyle Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımları kaldırtmak. Gazeteci Maxim A. Suchkov da Al Monitor’a yazdığı makalesinde benzer bir görüş öne sürüyor (21 Ocak). Suchkov’a göre Rusya’nın Suriye politikası ABD’yle bir anlaşmaya varmayı hedefliyordu, Libya politikası ise Avrupa’yı hedefliyor. Peki, ama hangi Avrupa?

René Wildangel ve Tarek Megerisi Avrupa Dış İlişkiler Konseyi için yazdıkları makalede Hafter’i destekleyen Fransa ve UMH’yi destekleyen İtalya’nın arasındaki rekabete dikkat çekiyorlar. Almanya şansölyesi Merkel bu rekabetin üzerine ortak bir politika inşa etmeye çalışıyor (ecfr.edu, 20 Kasım 2019). Avrupa’nın Libya’daki siyasi çabalarının önemli bir ayağı göç meselesi. Bu mesele Avrupa’da ciddi bir siyasi ve ideolojik dönüşümü tetikledi ve önümüzdeki dönemde de hatırı sayılır bir etkiye sahip olacak. Bu anlamda Rusya hem Suriye hem Libya politikasıyla Avrupa ülkelerinin ulusal gündemlerini doğrudan etkileyebilecek bir güce sahip oluyor. Ancak Libya politikası Rus devletinin içinde de farklı gündemler olduğunu gösteriyor.

Gazeteci Kirill Semenov, Sarraj’ın Soçi ziyaretinin Rusya’daki rakip fraksiyonların varlığını ifşa ettiğini söylüyor (28 Ekim 2019, Al Monitor). Çeçenistan Başkanı Ramazan Kadirov Trablus ve UMH’yle yakınlaşmayı savunurken, paralı asker tüccarları (özel güvenlik şirketi sermayesi) Hafter’i destekliyor. Libya’yı Ukrayna ve Suriye gibi diğer Rus müdahale alanlarından farklı kılan önemli bir nokta fraksiyonlar arası bu çatışmanın görünür hale gelmesi. Bu çatışma acaba Libya’da mı başladı? Yoksa önceden beri süregiden bir çatışma Libya’da mı görünür hale geldi? Bu fraksiyonların Fransa ve İtalya’yla ortak gündemleri var mı? Putin bunları nasıl idare ediyor? Türkiye’deki fraksiyonlar bu çatışmanın neresinde?

Karanlıkta gözlerimiz bağlı bir şekilde ilerliyoruz.