Mücadelenin bedeli

Latin Amerika, demokrasi ve insan hakları, çevre ve doğal kaynakların korunması, yerli toplulukların, kadın haklarının savunulması gibi konularda mücadele eden kişililer için dünyanın en tehlikeli bölgesi olmaya devam ediyor. 

Ocak ayının ortalarında, Meksika’nın Michoacán eyaletinde kaybolan Homero Gómez González’in cenazesinin geçtiğimiz çarşamba bir su kanalında bulunması bu gerçeği çarpıcı bir biçimde gözler önüne serdi. Homero, biyolojik çeşitliliği ile dünyanın sayılı yerlerinden biri olan eyaletteki El Rosario kasabasında milyonlarca Kral Kelebeğinin doğal yaşam alanı olan ormanın korunması için mücadele eden önde gelen bir çevreci olarak tanınmış bir kişilikti. Bölgedeki doğal yaşam ve ormanlar tüm Meksika’da olduğu gibi, yasadışı odun kesenler, uluslararası piyasalarda talebi ve fiyatı sürekli artan avokado üretimi için tarım alanı açmaya çalışan köylüler ve çok uluslu maden şirketlerinin tehdidi altında. Bu durum Meksika’yı, Kolombiya ve Brezilya ile birlikte doğa hakları mücadelesi için dünyanın en tehlikeli ülkelerinden biri haline getiriyor.

Sadece 2018 yılında, dünya genelinde doğayı, geleneksel yaşam alanlarını ve topraklarını korumak için mücadele eden 164 kişi cinayetlere kurban gitmişken, bu cinayetlerin 83’ü Latin Amerika’da gerçekleşmiş bulunuyor. Bu tarz cinayetlerin genelde farklı biçimlerde rapor edilmesi veya hiç kayda alınmıyor oluşu, bir kısmının arkasında ise başka sebeplerin olduğunun iddia ediliyor olması aslında rakamın çok daha fazla olduğunu ortaya koyar nitelikte. Ancak, uluslararası şirketlerin, yerel iktidar odaklarının ve sermaye gruplarının, mevcut organize suç örgütlerini kullanarak önlerine çıkan herkesi bir biçimde ortadan kaldırdıkları ve bunu yaparken de diğerlerine örnek oluşturacak bir yöntem izledikleri su götürmez bir gerçek.

2016’da Honduras’ta öldürülen çevre ve yerli hakları savunucusu Berta Cáceres bu gerçeği ortaya koyan en önemli örneklerden biriydi. Cáceres uluslararası arenada da tanınan güçlü bir demokrasi savunucusuydu. Cáceres, yerli halklarının görüşü alınmadan kanun dışı bir biçimde inşa edilmesi planlanan hidroelektrik santrallerine karşı verdiği mücadele ile siyasi iktidarın hedef tahtasına konulmuştu. Ancak aynı zamanda 2009’da Manuel Zelaya hükümetine karşı gerçekleştirilen darbede ABD’nin ve dönemin dışişleri bakanı Hillary Clinton’ın rolüne de dikkat çekiyor, ABD ile darbe sonrası oluşan siyasi yapı arasındaki ilişkileri eleştiriyordu. Bu açıdan bakıldığında, Cáceres’in ölümünün arkasındaki gerçek güçlerin ortaya çıkarılmasının ne kadar önemli ama bir o kadar da ne kadar imkânsız olduğu sorunu ile karşı karşıya kalıyoruz. Bölgedeki diğer cinayetler de büyük oranda aynı kaderi paylaşıyor.

Bölgedeki siyasi iktidarlar ve sermaye grupları, doğal kaynakları yabancı sermaye ve sömürü için cazip hale getirebilmek için canhıraş çaba gösterirken ortaya çıkan demokrasi ve çevre savunucularını milli güvenlik sorunu olarak tanımlıyorlar. Madencilik ve küresel piyasalar için yapılan tarımsal ürün faaliyetleri bunların başında gelirken, devasa altyapı projeleri ve yeşil ekstraktivizm olarak adlandırılan devasa rüzgâr ve güneş enerjisi yatırımları da bölgedeki biyolojik çeşitliliği ve yerli topluluklarının geleneksel yaşam biçimlerini tehdit ediyor. Demokrasi ve çevre mücadelesini sürdürenler kadın hakları mücadelesi verirken, uyuşturucu kartellerinin, su hakkı mücadelesi verirken ulus aşırı sermayenin, yerli hakları mücadelesi verirken devletin radarına takılıyorlar. Bu yüzden de Latin Amerika’da hak mücadelesi yürütmek her sene katlanarak daha fazla kişinin hayatına mal oluyor. Ancak bütün bu tehlikelere rağmen, mücadelenin azalmayarak arttığını da unutmamak gerekiyor.