Irak yeniden kaynıyor

2020 yılı, önceki yılların bakiyesi olan krizlerle birlikte çok hızlı başladı. Bugünlerde korona salgını bütün krizleri gölgede bırakmış durumda ancak bölgesel krizler-çekişmeler salgın nedeniyle sona ermiş değil.

Korona, bütün dünyada hayatı durma noktasına getirmiş olabilir ama bölgedeki en çetin ve tehlikeli çekişmelerden biri olan ABD-İran mücadelesi yeniden ısınmaya başladı.

Çok değil 3 ay önce, 2020’nin ilk günleri Irak sahasında ABD-İran savaşı senaryoları gündemin ilk sıralarındaydı. İran Devrim Muhafızları komutanlarından Kasım Süleymani ve Haşdi Şaabi’nin Iraklı liderlerinden El Mühendisi’nin ABD tarafından düzenlenen suikast ile öldürülmeleri tansiyonu oldukça yükseltmişti. Suikastın ardından İran, Ayn Esad başta olmak üzere ABD’nin Irak’taki bazı askeri üslerine yönelik saldırılar gerçekleştirdi. Bu arada, İran yanlışlıkla Ukrayna uçağını düşürdü. İran sivil uçağın İran füzesi ile düşürüldüğünü önce yalanladı, ardından sorumluluğu üstlendiğini duyurdu.

Trump, İran’ın Irak’taki ABD askeri üslerine yönelik saldırılarında ABD askerlerinin zarar görmediğini açıkladı. Ardından ölü sayısına ilişkin bilgiler ABD basınında yer almaya başladı.

Bu arada, Irak’taki hükümet krizi de ABD-İran çekişmesinin sirayet ettiği alanlardan biri oldu. Irak Parlamentosu, “IŞİD ile mücadele gerekçesiyle ülkede bulunan yabancı güçlerin çekilmesi gerektiğine” dair bir tavsiye kararını oyladı.

Kararın hedefi elbette Irak’taki ABD varlığı.

Ardından, ABD karşıtı gösteri çağrıları başladı ve 1 milyona yakın insanın katılımıyla bir gösteri de gerçekleşti.

Irak sahasında ABD ile İran ekseninde bunlar olurken ekonomik kriz, işsizlik, siyasi istikrarsızlık, yolsuzluk gibi sebeplerle küçüklü büyüklü protesto gösterileri de sürüyordu.

ABD-İran krizinden çok önce, başlayan hükümet krizi de hâlâ çözüme kavuşmamıştı. Üstelik Cumhurbaşkanı Berham Salih’in de istifasını isteyen sesler çoğalmaya başlamıştı.

Bu çalkantılı süreçte Irak’ı bir de korona salgını vurdu. On yıllardır savaş, ayaklanma, işgal, IŞİD gibi yıkımlarla yerle bir olan sağlık sisteminin salgın ile mücadelede yetersizliği daha ilk günden belli oldu. Zaten gelişmiş ülkeler bile salgın ile mücadele aşamasında krizler yaşarken Irak’ın sistematik ve ihtiyaçlara cevap verebilecek şekilde organize harekete geçebilmesi mucize olurdu. Üstelik Irak, salgının en yıkıcı olduğu ülkeler arasında yer alan İran ile komşu.

Bu arada, Cumhurbaşkanı Berham Salih’in Necef kentinin eski valisi olan Adnan Zurfi’yi hükümeti kurmakla görevlendirdiği duyuruldu. Bununla birlikte bir süredir hafiflemiş olan iç siyasi krizler ve ABD-İran gerginliği bir kez daha tırmanışa geçmeye başladı. Irak Parlamentosundan ve bazı siyasi hareketlerden Zurfi ismine tepki gösteren açıklamalar geldi.

Zurfi’yi “ABD’ye yakın olmakla” suçlayan bu açıklamalarla birlikte Irak’ta yeni hükümetin kuruluş süreci bir kez daha sancılı başladı.

Irak’taki ABD güçleri, Süleymani suikastının ardından Irak içindeki bazı askeri üslerden çekilmeye başlamıştı. Bu süreçte, ABD güçlerinin Irak’a komşu ülkelerdeki üslere kaydırılması gibi senaryolar öne çıktı. Ancak son 1-2 haftadır Irak’tan gelen haberlere göre ABD, Ayn Esad ve Erbil’de yeni inşa edilen üsse yoğun bir yığınak yapıyor. Yerel kaynaklara göre bu yığınak asker, askeri personel veya diğer üslerden tahliye edilenlerle sınırlı değil. Bu 2 üsse yeni askeri araçlar, mühimmat, helikopterler transfer ediliyor.

Önümüzdeki günlerde ABD’nin Haşdi Şaabi’ye yönelik saldırılar yapabileceği yönünde senaryolar gündemde. Haşdi Şaabi, IŞİD’in Irak sahasında hızlı ilerleyişine karşı Irak ordusunun yetersiz kalması sebebiyle İran desteği ile kurulmuştu. ABD, Haşdi Şaabi’yi İran’ın Irak’taki silahlı ordusu olarak değerlendiriyor. Diğer taraftan, Haşdi Şaabi Irak Parlamentosu tarafından legal güç olarak tanındı. Haşdi Şaabi’nin bekasının ABD-İran çekişmesinin en önemli kozlarından biri olarak gündeme getirilmesi bekleniyordu. Kasım Süleymani’ye yönelik suikast döneminde öne çıkan konulardan biri de oldu ancak korona salgını ile birlikte gündemin alt sıralarına indi.

En azından bütün dünyayı sarsan salgının Irak başta olmak üzere bölgede çatışma risklerini azaltması umuluyordu ancak Irak’tan gelen son haberler bu beklentiyi boşa çıkarabilecek cinsten.