Sokağa çıkması yasaklanan işçiler işe gelmeye zorlanamaz

SORU: Devrim Hanım selamlar, kız kardeşim baypas ameliyatı geçirmişti ve bundan dolayı bir işyerinde engelli kadrosunda çalışmaktaydı. Kronik hastaların sokağa çıkması yasaklandığı için işine gidemiyor. İşyeri kendisini ücretsiz izne çıkarmış. Normalde ödemesi gereken 1 haftalık yarım ücreti de ödememiştir. Bu durumda kardeşimin hakları nelerdir? İş akdini haklı olarak feshedebilir mi?

CEVAP: Sağlıklı günler diliyorum öncelikle. İçişleri Bakanlığı, koronavirüs kapsamında alınan tedbirler kapsamında yayımladığı genelge ile 65 yaş üstü olanlar, kronik rahatsızlığı olanların ve daha sonra yayımladığı bir başka genelge ile de 20 yaş altındaki vatandaşların sokağa çıkmasını tedbir kapsamında yasakladı.

Bu genelgeler ile sokağa çıkan yasak kapsamındaki kişilere para cezası da uygulanması söz konusudur. Peki işveren, idari bir karar ile sokağa çıkması yasaklanan bu işçileri işe gelmeye zorlayabilir mi?

Bu sorunun cevabı hayırdır. İşveren bir idari karar ile alınan karara karşı bu karar kapsamında kalan işçilerini işe gelmesi için zorlayamaz. Bu açıdan bu yasak kapsamında kalan işçiler için bu durum, yani sokağa çıkma yasağı, İş Kanunu kapsamında zorlayıcı neden olarak kabul edilir. 65 yaş üstündeki veya kronik rahatsızlığı olan veya yasak kapsamı dışındaki genç işçilerin sokağa çıkma yasağı karşısında işyerlerine gidebilmeleri mümkün değildir. Bu durumda İş Kanunu’nun 25/III. maddesi zorlayıcı neden dikkate alınmalı ve İş Kanunu 40. maddesi gereğince de bir haftalık yarım ücret ödenmesi söz konusu olmalıdır.

İş Kanunu’nun 25/III. maddesine göre “İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması” halinde işveren bir hafta dolduktan sonra işçiyi işten çıkarma hakkına sahip olacaktır. Ancak, bu yasal bir zorunluluk değildir. Sokağa çıkma yasağının ne zaman sonlandırılacağı şu tarihlerde belirsiz olduğu için, bu bir haftalık süre zaten ya dolmuştur ya da dolmak üzeredir. İşçinin işten çıkartılması halinde, bir yılını doldurmuşsa kıdem tazminatı kendisine ödenmek zorundadır. Ayrıca, işçinin içerideki tüm ücret, fazla mesai vb. alacakları ile hak ettiği ancak kullanmadığı yıllık izinlerinin ücretleri de ödenmelidir.

Bir haftalık yarım ücret ödenme süresi de geçtikten sonra, işveren artık istediği zaman işçiyi 25/3’ten işten çıkarabilir. Ancak, çıkarmaz ise, sokağa çıkma yasağı bitene kadar iş sözleşmesi askıda kalmaya devam edecektir. İş sözleşmesinin askıda kaldığı süre boyunca (Ücretsiz izin uygulaması denilen) işçi çalışmaz; işveren de ücret ve sigorta primi ödemez.

Kardeşiniz bu durumda iş akdini haklı nedenle feshedebilme hakkına sahiptir.

Not: Bu bağlantıdan, içlerinde benim de bulunduğum Demokrasi İçin Hukukçular’ın hazırlamış olduğu “Kovid-19 Salgınında İşçi Hakları” broşürüne uluşabilirsiniz.