Yavaş Internet ve WiFi bağlantıları ile nasıl başa çıkılır?

İşlerini evden yapabilmesi mümkün olan bir kısım çalışan Covid-19 salgını nedeniyle bir süredir evlerden çalışıyor. Bu evlerden çalışan kesimin sıkıntı yaşadığı konulardan biri de düşük bağlantı hızları. Ookla’nın mart 2020 verilerine göre Türkiye mobil bağlantıda ortalama 32 megabit/saniye(Mbps) indirme, 13.95Mbps yükleme hızı ile 52’inci sırada. Sabit geniş bant bağlantılarda ise 24.15Mbps indirme, 6.74Mbps yükleme hızı ile 102’inci sırada. Türkiye’de kullanılan gigabyte başına fiyat açısından mobil bağlantılar oldukça pahalıya geldiğinden ezici bir çoğunluk ADSL, VDSL, fiber vb. sabit geniş bant bağlantıları kullanıyor. Bu bağlantılarda bazen servis sağlayıcıdan bazen ise evde kurulu cihazlardan kaynaklanan nedenlerle vadedilen hızları almak her zaman mümkün olmuyor. Ancak kolayca yapabileceğiniz bazı testler ve ufak tefek değişikliklerle bağlantınızın verimliliğini arttırmanız ya da en kötü ihtimalde verimsizliğin kaynağını tespit etmeniz mümkün olabilir.

İlk iş olarak Ookla’nın Speedtest’ini kullanarak birkaç hız testi alacağız. Testlere başlamadan önce modeminizi ve bilgisayarınızı yeniden başlatmak ve uzun süre çalışmaktan kaynaklanabilecek olası bellek sorunlarını engelleyecektir. İlk testi evdeki tüm diğer bağlı cihazların Internet bağlantısını kesip tercihen kısa ve az kullanılmış bir kablo ile bilgisayarınız modeme doğrudan bağlayarak alın. Kablonuz yoksa ya da bilgisayarınız veya modem üzerinde kablolu bağlantı için giriş yoksa, yani modeme kablolu bağlantı mümkün değil ise hız testini modem ile bilgisayarınızı birbirlerine olabildiğince yaklaştırarak yapın. Bu hız testinin sonuçlarını bir kenara not alıp şimdi bir de normalde bilgisayarınızı kullandığınız konumda testi yineleyin. Eğer ilk testin sonuçlarında çıkan hız ihtiyacınız olandan düşükse servis sağlayıcınızla görüşmenizde ya da servis sağlayıcınızı değiştirmenizde fayda olabilir. Bazı vakalarda bina girişindeki bağlantı kutusundan eve kadar uzanan telefon kablosunun yıpranmış olmasının da hıza ciddi şekilde etki edebileceğini de not düşelim. Yok eğer iki test arasında ciddi fark varsa, yani modemin yanı başında aldığınız hızı normalde çalıştığınız konumda alamıyorsanız sorun Internet bağlantınızda değil modem ile aranızdaki kablosuz bağlantıda demektir.

Sorun eğer kablosuz bağlantıda ise yeni bir modem almayı düşünmeden önce denenebilecek bazı yöntemler var. Kablosuz bağlantılar binanızın mimarisinden tutun da bulunduğu konuma ve çevresindeki diğer radyo dalgası üreten cihazlara kadar çevre şartlarından fazlasıyla etkilenir. Muhtemelen evin gözlerden ırak bir köşesine yerleştirdiğiniz modeminizi evin ortasına ve mümkünse zeminden yükseğe taşımak kablosuz dalgalarının daha az duvar ve mobilyadan geçmesini sağlayarak sorununuzu çözebilir. Eğer varsa, modeminizin antenlerinden birini dikey birini de yatay olacak şekilde ayarlamak da bağlantı verimliliğini arttırmaya yardımcı olabilir.

Bu noktada 5 Gigahertz(Ghz) ve 2.4Ghz farkından söz etmekte yarar var. 5Ghz ve 2.4Ghz kablosuz bağlantının kullandığı iki farklı frekans bandı. 5Ghz bandı 2.4Ghz bandına kıyasla daha hızlı kablosuz bağlantılarına izin verir. Ancak her iki bandın hızı da Türkiye’deki geniş bant bağlantı hızlarından oldukça yüksek olduğundan Internet kullanımı açısından iki bant da fazlasıyla yeterlidir. Öte yandan 5Ghz bandı daha düşük dalga boyuna sahip olması nedeni ile daha kısa mesafeye sahiptir ve duvarlarda daha fazla performans kaybı yaşar. 2.4Ghz bandı ise daha uzun mesafeye daha kolay ulaşabilir ve duvarlarda performansı 5Ghz bandına kıyasla daha iyidir. Ancak eski tip kablosuz telefonlar gibi bu frekans bandını kullanan başka cihaz çeşitliliği fazladır ve bu çeşitlilik parazite ve dolayısıyla bağlantıda verimsizliğe yol açabilir. Bazı modemlerde her iki bant genelde “kablosuz_ağ_5Ghz” gibi ağ isminin yanına bant eklenerek ayrı birer kablosuz bağlantı olarak sunulmaktadır. Bu tip modemlerde bağlandığınız ağı değiştirerek 5Ghz ve 2.4Ghz bağlantıların çalıştığınız konumdaki verimliliğini test edebilirsiniz. Bu bantların iki ayrı bağlantı şeklinde sunulmadığı modemlerde ise eğer modeminiz sadece 2.4Ghz kullanan eski bir modem değilse ayar menüsünde bunu ayarlamanızı sağlayacak bir seçenek için modeminizin kullanma kılavuzuna göz atabilirsiniz.

Eğer modeminizin menüsüne frekans bandını ayarlamak için girdiyseniz büyük olasılıkla “kanal” diye bir başlıkla karşılaşacaksınız. Az önce bahsettiğimiz frekans bantları kanallara bölünmüştür. Türkiye’de 2.4Ghz bandında 14, 5Ghz bandında ise 24 kanal bulunmaktadır. Özellikle 2.4Ghz bağlantılarda kanalların kullanım miktarları dolayısıyla da sıkışıklıkları aynı olmadığından sadece kanalı değiştirmek bile bağlantı verimliliğini etkileyebilir. Bulunduğunuz konumda daha verimli çalışan kanalı deneme yanılma yoluyla bulabileceğiniz gibi WiFi Analyzer gibi bir yazılım da kullanabilirsiniz.

Genelde unutulan ama ciddi performans ve güvenlik farkı yaratabilecek bir nokta da modeminizin yazılımı. Hemen her modem üreticisi modemlerinde yer alan yazılım için güvenlik ve kararlılık güncellemeleri yayımlar. İlgili güncelleme dosyasını indirip modeminiz menüsünden yüklemek suretiyle yapabileceğiniz bu yazılım güncellemelerinin de modeminizin performansına etkisi olabilir.

Bütün bu ince ayarlara ek olarak evde Internet’e bağlanan cihazlarınız siz farkında bile olmadan bağlantınızı ciddi şekilde sömürüyor olabilir. Arka plan güncellemelerinden Google Drive vb. dosya eşleştirme yazılımlarına o anda farkında olmadığınız bir yazılım ya da bilgilerinizi başka yerlere aktarmaya çalışan bir virüs bant genişliğinizi kullanıyor olabilir. Bu nedenle cihazlarınızı virüs vb. kötü niyetli yazılımlar ve arka planda bağlantınızı kullanan yazılımlar için kontrol etmenizde fayda var.

Bütün bu test ve ayarlara rağmen hız sorununuz çözülmediyse bile artık büyük olasılıkla sorunun nereden kaynaklandığına dair daha fazla fikir sahibisiniz. Sorunun kaynağına göre yeni bir modem ya da bir kablosuz dağıtıcı almaya ya da servis sağlayıcınızı değiştirmeye daha kolay karar verebilirsiniz.