Asrın maçı

İnsanlık tarihinde unutulmayacak olaylar vardır; Matbaanın icadı, Ay’a ayak basmak ve Fischer-Spassky Dünya Satranç Şampiyonluğu maçı gibi…

1972 Dünya Satranç Şampiyonluk maçı, ABD ve SSCB arasındaki soğuk savaş nedeniyle her iki taraf açısından çok önemli bir propaganda aracıydı. 24 yıldır şampiyonluğa ambargo koyan Sovyetler satranca o kadar hakimdi ki, şampiyonluk maçı daima iki Sovyet sporcu arasında oynanıyordu!  SSCB’nin son temsilcisi Dünya Şampiyonu Boris Spassky idi. Spassky, beş yaşındayken Leningrad kuşatmasından tahliye edilen bir trende satranç öğrenmişti. Çok yönlü stili nedeniyle başarı merdivenlerini hızla tırmandı. ’61’de Sovyetler Birliği Şampiyonu oldu. ’ 66’da Dünya Şampiyonluğu maçında Petrosyan’a bir puan farkla yenilse de, ’69’da iki puan farkla kazandığı maçtan dünya şampiyonu olarak ayrıldı.

Fischer ile daha önce beş defa karşılaşan Spassky, üç galibiyet ve iki beraberlikle moral üstünlüğünün sahibi gibi görünebilirdi. Ne var ki,  Spassky’nin ratingi 2 bin 660 iken, Fischer’in ratingi 2 bin785 idi. Tarihte eşi yoktur ki, bir oyuncu şampiyondan 125 rating fazla olsun!

2 Temmuz’da Reykjavik’te yapılması planlanan maçın başlamasına neredeyse saatler vardı ancak şampiyonluk ödülünü yetersiz bulan Fischer ortalıkta yoktu. FIDE Başkanı ve Eski Dünya Şampiyonu Max Euwe kura çekimini ertelemek zorunda kaldı. İngiliz bir milyoner ve satrançsever olan James Slater ödülü iki katına çıkartarak Fischer’in saklandığı yerden çıkmasını istedi. Aynı saatlerde ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger 10 dakikalık bir telefon konuşmasıyla Fischer’i ikna etmeye çalışsa da gurur ve para onun için daha önemliydi. Yeni ödülü tatmin edici bulan Fischer, 4 Temmuz sabahı sekundantı Lombardy ile Reykjavik’e vardı. Aynı gün yapılacak olan kura çekimine katılmayan Fischer, Sovyet delegasyonunu iyice kızdırmıştı. Spassky durumu protesto edince ipler kopma noktasına geldi. Euwe’nin araya girmesiyle Fischer, Spassky’den özür diledi. Ve nihayet 11 Temmuz’da taraflar masaya oturdu. Ve birinci oyunun 29 hamlesinde belki de satranç tarihinin en tartışmalı hamlesi yapıldı. Diyagram (Beyaz: Şd3,Fc1,a3,b5, e3,f2,g2,h2, Siyah: Şf8,Fd6,a7,b7,e6,f6,g7,h7)

Boris Spassky - Robert James Fischer

Reykjavik 1972-1’nci oyun

Siyah taşlarla oynayan Fischer için ilk oyunda alınacak beraberlik başarı sayılabilirdi. Oysa Fischer beraberliklerden nefret etmesiyle tanınıyordu. Ve Fischer’in satranç tahtasının dışında oynadığı büyük psikolojik oyun için daha fazlası gerekiyordu. Bu konumda Fischer 29… Fxh2 gibi inanılmaz bir hamle yaptı. Ancak bir aceminin yapacağı basit bir hata?! Filin g3 hamlesi ile sıkışıp düşeceğini Fischer gibi bir oyuncu nasıl görmez? Fischer’in bu ilkel tuzağı yuttuğuna inanmak bana hiçbir zaman mantıklı gelmedi. Kendisi bataklığa gömülürken Spassky’yi de kolundan tutup sürükleyecek ama en sonunda onu bataklığın içinde yalnız bırakıp kaçacaktı. Spassky, siyah fili düşürüp oyunu 56’ncı hamlede kazandı. Kameraların sesinden rahatsız olduğunu, bu yüzden oyunu kaybettiğini iddia eden Fischer yine bir dizi talepte bulundu. Talepleri karşılanmayınca ikinci oyuna çıkmayarak rakibine bir puan daha hediye etti! Böylece Şampiyon Spassky 2-0 öne geçiyordu. Hakem Lothar Schmid, Fischer’in 3’ncü maçın kameralar önünde oynanmaması talebini kabul ederek Spassky’yi ikna etmeye gitti. Spassky danışmanlarının itirazlarına rağmen bu talebi kabul etti. 2- 0 önde olması ve daha önce Fischer’e hiç kaybetmemiş olması ona haddinden fazla bir öz güven veriyordu. Kameralardan ve seyircilerden arındırılmış bir odada oynanan 3’ncü oyunda tarihin seyri değişmek üzereydi. Benoni savunmasında riskli bir devam yolu seçen Fischer istediği karışıklığı yaratıp ters renkli fil finalinde kazanarak Spassky karşısında ilk defa galip gelmeyi başardı. 4’ncü oyunda Spassky inisiyatif kazanmayı başarsa da beraberlikle yetinmek zorunda kaldı. 5’nci oyunu kazanan Fischer skoru 2-2’ye getirmeyi başarmıştı. Spassky yavaş yavaş değil hızla dibe çöküyordu.

Devam edecek…