Tahtı reddeden kral

1972 yılında, Reykjavik’te, Dünya Satranç Şampiyonu Boris Spassky, Amerikalı rakibi Bobby Fischer karşısında 2-0’lık avantajını kaybetmişti. Psikolojik üstünlüğü ele geçiren Fischer 6’ncı oyuna fazlasıyla hazırdı.

Robert James Fischer - Boris Spassky

 Reykjavik-1972. 6’ncı oyun

1.c4 e6 2.Af3 d5 3.d4 Af6 4.Ac3 [Fischer daha önce eleştirdiği Vezir Gambitini bu maçta ilk defa oynuyor] 4...Fe7 5.Fg5 0–0 6.e3 h6 7.Fh4 b6 [Tartakower varyantı] 8.cxd5 Axd5 9.Fxe7 Vxe7 10.Axd5 exd5 11.Kc1 Fe6 12.Va4 c5 13.Va3 Kc8 14.Fb5 a6?! [14...Vb7! 15.dxc5 bxc5 16.Kxc5 Kxc5 17.Vxc5 Aa6! ve siyahın hiç sorunu yok] 15.dxc5 bxc5 16.0–0 Ka7 17.Fe2 Ad7 18.Ad4! Açmazdan faydalanarak doğru bir taş değişimi hedefleniyor. Tahtada kalacak olan beyaz fil, siyah attan üstün olacak. 18...Vf8 19.Axe6 fxe6 20.e4! Merkeze sağlam bir darbe. Diyagram.

20...d4?? Spassky doğru tepkiyi veremiyor [20...Şh8 21.Fg4 Ke8 22.Vh3 Ve7 ve oyun hâlâ eşit] 21.f4 [Nereden oynamanız gerektiğini çoğu zaman piyon çokluğu belirler] 21...Ve7? [21...Şh8] 22.e5?! [22.Vh3!] 22...Kb8?? [22...Ab6! Siyaha bazı şanslar verebilirdi] 23.Fc4 Şh8 24.Vh3 Af8? [Kayıp konumdaki hataların pek de önemi yok] 25.b3 a5 26.f5 exf5 27.Kxf5 Ah7 28.Kcf1 Vd8 29.Vg3 Ke7 30.h4! [Rakibe en ufak şans vermiyor. Ag5 engellendi] 30...Kbb7 31.e6 Kbc7 32.Ve5 Ve8 33.a4 [Son darbe öncesi küçük ayarlamalar] 33...Vd8 34.K1f2 Ve8 35.K2f3 Vd8 36.Fd3 Ve8 37.Ve4 [Tehdit 2 defa Kf8 oynayıp ve Vh7 ile mat yapmak] 37...Af6 38.Kxf6! gxf6 39.Kxf6 Şg8 40.Fc4 Şh8 41.Vf4 1–0

Ve 2-0 yenik durumda olan Fischer sadece 4 oyun sonra 3-2 öne geçiyordu. Bu oyundaki teknik üstünlük, var olan psikolojik üstünlükle birleşince Spassky’ye çok büyük bir baskı yapmış olmalı ki 8’nci ve 10’ncu oyunları da kaybetti. Spassky artık bu maçtan galip ayrılmayacağını biliyordu. Ancak 11’nci oyunu gerçekten iyi oynayarak kazandı. Fischer’in 1’nci oyunda yaptığı tartışmalı Fxh2 hamlesiyle kaybettiği oyunu ve 2’nci oyuna çıkmayarak kaybettiği puanı saymazsak, Spassky aslında bu maçta ilk defa gerçek anlamda galibiyetle tanıştı.

Skor 5-3 iken, 13’ncü oyunda Fischer’in açılış hamlesi seyircileri ve tüm dünyayı şoke etti.  Öyle ki oyunu izleyen bazı büyük ustaların hamleyi görünce şaşkınlıktan sandalyeden düştüğü rivayet edilir. Daha önce dünya şampiyonalarında hiç oynanmamış ve savunma açısından sağlamlığı ispat edilmemiş Alekhine Savunmasını oynayan Fischer ise kendinden oldukça emindi. 74 hamle süren mücadeleden sonra skor 6-3 olmuştu. Üstünlüğünü net şekilde ortaya koyan Fischer maçı adeta rölantiye aldı. Sonraki yedi oyunun hepsi beraberlikle sonuçlandı. Fischer maç boyunca farklı açılışlar deneyerek Spassky’yi gerçek anlamda test ediyordu. Aynı varyantı ikinci defa oynadığı görülmedi. Ve nihayetinde 21’nci oyunu da kazanan Fischer maçı da 7-3 skoruyla kazanıp (bana göre 7-1) yeni dünya şampiyonu oluyordu.

3 yıl sonra yine bir başka Rus oyuncu olan Anatoly Karpov’a karşı unvanını koruması gerekiyordu. Fischer, maçın berabere bitmesi halinde unvanın şampiyonda kalması gerektiğini savundu. Ruslar işi yokuşa sürdüler ve FIDE üstündeki güçlerini kullandılar. FIDE Fischer’in talebini kabul etmedi. Bunu prensip meselesi olarak gören Fischer maça çıkmayı reddedince FIDE Başkanı Max Euwe Anatoly Karpov’u yeni dünya şampiyonu ilan etti (Ne gariptir ki Karpov 1985’te unvanı Kasparov’a kaybedince FIDE bir anda Adaylar Turnuvasını iptal edip Karpov’a inanılmaz bir şekilde rövanş hakkı tanıdı. Hatta daha sonra Karpov, 1987’de Kasparov’la yaptığı şampiyonluk maçında beraberlik durumunda unvanın şampiyonda kalması önerisini kabul etti).

Satranç asla sadece satranç değildi.

Devam edecek…