Devrim hakkı

Gençliğimde, neredeyse çocukluğumda, berber dükkanları benim için gizemli, büyüleyici yerlerdi. Orada erkekler rahat, güvenli bir atmosferde buluşurlar, başka hiç bir yerde konuşamadıkları konuları konuşurlardı. Bu yüzden oralarda eski Afrika imparatorlukları ve siyah tarihin bilinmeyen yanları hakkında hikayeler duyardım. Joel Augustus Rogers’ın (1880-1966) ismi de sık sık kulağma çalınırdı.

Jamaikalı yazar, gazeteci ve kendi kendini yetiştirmiş parlak tarihçi 1906’da, Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmiş ve Şikago’da ve New York’ta, siyahların Harlem’inde yaşamıştı. 20. yüzyıldaki Afrika tarihi ve Afrika diasporası çalışmalarına önemli katkıda bulunan ilklerden biriydi. “Irk” kavramının yapısına yönelik eleştirisi ve bundan üretilen “bilimsel” ırkçılık konusundaki görüşleri büyük anlam taşıyordu. Yıllar sonra kapsamlı çalışmalarının yansıdığı kitaplarını bulmak için kitapçıları dolaştım ama maalesef çoğunlukla başarılı olmadı.

O zamandan kalan anılarım, son zamanlarda Lerone Bennett Jr. (1928-2018) dahil olmak üzere diğer, maalesef ölmüş siyah akademisyenlerin ve tarihçilerin eserlerinde okuduğum az bilinen bir alıntı ile tetiklendi. Alıntı, kendisi de köle sahibi olan ABD’nin üçüncü başkanı Thomas Jefferson’a (1743-1826) ait. Onun kölelik konusundaki çelişkili duruşunu yansıtıyor. Jefferson, bir Fransız politikacı ve Fransız Devrimi’nin destekçisi olan Jean Nicolas Démeunier’e 24 Ocak 1786’da yazdığı bir mektupta, “İnsan ne kadar harika, ne kadar anlaşılmaz bir makine! Kendi özgürlüğünü savunmaya gelince sıkıntı, kıtlık, kırbaç, esaret ve hatta ölüme dayanmaya hazır olan adam, hemen bir saat içinde ondan daha fazla sefalet içinde olan adamına kölelik uygular. Hatta kendisinin birilerine karşı isyanını yükselttiği zamanda bile...” der.

Jefferson burada, beyaz Amerikalıların İngiliz sömürgecilere karşı isyan ettiği ve bağımsızlık için savaştığı koşullardan söz eder. Bunu yazan bir devrimci falan değil, düpedüz bir köle sahibi. Jefferson’un sözleri bize onun ve sınıfının yaptıklarının farkında olduğunu gösteriyor. Jefferson’un kölesi olan siyah kadınlarla cinsel ilişkileri göz önüne alındığında, onun bu konuda çok samimi bilgilere sahip olduğunu bile söyleyebiliriz.

Jefferson’ın sözlerini ciddiye aldığımızda kesinlikle çok doğru bir şey söylediğini görürüz: Siyahlar, bir zamanlar yabancı bir gücün uzaktaki kralına karşı isyan eden Amerikan İngilizlerinden çok daha fazla devrim hakkına sahiptir!