Belirsizlik varlık balonlarını körüklüyor

Yaz aylarındaki gevşeme ile birlikte pandeminin seyri de tekrardan hız kazanmış gibi görünüyor. ABD zaten hiç hız kesmedi. Kuzeydoğudan ülkenin  diğer kesimlerine dönük bir kayma yaşandı. Yaklaşan seçim kaygısıyla ekonomik yaşamı hızla normale döndürmeyi öncelik belirleyen Trump yönetimi bu tercihin altından kalkmakta zorlanacak gibi görünüyor. Avrupa’da ise, İspanya’da yaşanan sıçrama diğer ülkeleri de kaygılandırıyor. Dahası pandeminin ilk dönemlerinde piyasaları heyecanlandıran aşı çalışmalarına dönük umutlar zayıfladı. Kuzey yarım küre endişeli bir şekilde ekim sonrasını bekliyor.

Hal böyleyken faizleri ne kadar düşürürsen düşür, kredi musluklarını ne kadar açarsan aç piyasaya sürülen para reel sektöre kaymıyor. Varlık fiyatları hızla artarken finansal piyasalardaki tablo ile reel sektörün görünümü arasındaki fark keskinleşiyor.  

Kiralar büyüyen işsizlik ve gerileyen ücretlerle baskılanıyor, oysa konut fiyatları pompalanan kredilerle şişiyor. Şirketlerin kârlılığı gerileyen tüketici talebiyle baskılanıyor ama hisse senedi fiyatları hızla tırmanıyor. Böylece varlık fiyatları ile varlığın dönemsel getirisi arasındaki uçurum büyüyor.

ABD’de Ünlü İktisatçı Robert Shiller kendi adını taşıyan Case-Shiller endeksine göre emlak fiyatlarında 2012’den bu yana yüzde 45 dolayında reel artış yaşandığını belirtiyor. 1997-2005 yılları arasında yaşanan yüzde 75’lik artışın oldukça gerisinde olmakla birlikte bu gelişmenin yeni bir balonun ilk emareleri olarak yorumlanabileceğinin altını çiziyor.

Konut fiyatlarındaki hızlı artış sadece ABD ile sınırlı değil. Çin’de pandeminin patlamasıyla birlikte hız kesen emlak balonu bugün hızla büyüyor. Geçtiğimiz yıl ülkede sepkülatif ev alımlarının yoğunluğu nedeniyle şehirlerdeki her 5 konuttan birinin boş olduğu ve toplamda 65 milyon boş konut bulunduğu ifade edilmekteydi. Wall Street Journal’in son haberi ülkedeki emlak balonunun büyüklüğünün 52 trilyon dolara ulaştığını belirtiyor.

Ülkemizde de son yayımlanan mayıs verisi konut fiyatlarının bir önceki aya göre yüzde 6.4 oranında arttığını gösteriyordu. Haziran ayı verisi açıklandığında artışın ivme kazandığını göreceğiz. TÜİK tarafından yayımlanan konut satış istatistikleri ise haziran ayında konut satışlarının bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 210 arttığını, ipotekli satışlarda artış hızının yüzde 1287’yi bulduğunu gösteriyor. Kısacası vatandaş mevcut faiz oranları üzerinden TL cinsi kredi kullanmanın önemli fırsat olduğunu düşünmüş. İleride yaşanabilecek kur artışı ve enflasyon büyüdükçe bu kesim kârlı çıkacak. Tersten düşünüldüğünde ise enflasyonist baskının yol açacağı faizlerdeki yükseliş uzun vadeli kredileri kısa vadeli finansman kaynaklarıyla fonlayan bankaların bilançolarını zorlayacaktır.

Hisse senedi cephesinde ise pandemi sonrası açılan para musluklarıyla birlikte tarihsel zirvelerine erişen ya da yaklaşan piyasaların ivme kaybetmeye başladığını görüyoruz. Özellikle Türkiye’de 1200 seviyesini zorlayan BIST 100 endeksinin 1000 seviyelerine gerilediği göze çarpıyor. Elbette bizdeki gelişmelerde TL’ye dönük güven kaybı da büyük pay sahibi.

Varlık fiyatlarının toparlanması pandemi sonrası para politikası açısından önemli bir öncelikti. Zira teminatların güçlendirilmesi kredi kanallarının işletilebilmesi açısından elzem. Ancak mevcut haliyle geleceğe dönük belirsizlik reel sektör yatırımlarının önünde dev bir takoz oluşturuyor. Finansal piyasalarda sıkışan para varlık balonlarını büyütüyor. Bu durum para politikalarının etkinliğinin giderek azalmasına neden oluyor. Bu noktadan itibaren varlık fiyatlarında sert dalgalanmalar yaşanabilir. Son dönemde yaşanan altına hücum da özellikle hisse senedi piyasasının doygunluğa ulaştığı kaygısıyla ortaya çıkan güvenli liman arayışının bir sonucu. Pandeminin seyrine dair mevcut belirsizlik ortamı sürdüğü takdirde küresel ekonomiyi oldukça zorlu bir kış bekliyor.