Ah şu satranç

Söz konusu satranç olduğunda, satranç bilmeyenler bilenlerden daha fazla ahkam keserler. Bunun sebeplerinden biri satrançseverlerin satranç hakkında pek konuşmamasıdır. Ancak sosyal medyada, filmlerde, yazılı ve görsel medyada satrançsever olarak hataları görmeye meyilliyizdir. Örneğin yakın tarihte medyada gördüğüm en tuhaf başlık ‘’Doğu Akdeniz’de doğalgaz satrancı’’ idi. Lafı gevelemeden acı gerçeği söyleyeyim, ülkemiz siyasetçileri satranç bilmiyor, nokta. Anlatılmak istenen şey ülkeler arası mücadele ise ki öyle, lütfen satrancı bu işe karıştırmaktan vazgeçin çünkü alakası yok. Satrancın ne olduğunu bilmiyorsunuz diye satrancın gizemli bir akıl oyunu olduğu argümanını kafamıza sürekli vurmak zorunda değilsiniz. Diğer yandan satranç federasyonunu satranç bilmeyenlerin yönettiği bu ülkede sizden bunu istemek çok ütopik farkındayım ama haklıyım.

Gelelim satranç ile ilgili sinema hatalarına. Genellikle en yaygın hata satrançla ilgili sahnede tahtanın yanlış konulmasıdır (Sol alt köşe daima siyah olmalı. Sayın federasyon yöneticilerinin tahta başında fotoğraf çektirirken sık yaptıkları bir hata). Diğer bir hata ise şah ve vezirin yerinin karıştırılmasıdır. Oysa çözümü basittir; beyaz vezir beyaz karede, siyah vezir siyah karede oyuna başlar. Filmlerde gördüğümüz satranç sahnelerinde hamle yapıldığını ama pozisyonun değişmediğini, pozisyonun imkansız ve hatta kural dışı olduğunu fark ederiz. Gördüğümüz bir başka hata ise artist ya da aktristin ‘’şah’’ demesidir. Gerçek bir satranç maçında oyuncu ‘’şah’’ demez, demesi gerekmez. Şahının tehdit altında olduğunu fark etmeyene satranççı denir mi bilmiyorum?! Bu sadece rakibin dikkatini dağıtmak için kullanılan ucuz bir sokak satrancı repliğidir. Ve sahnede oyuncunun ‘’şah ve mat’’ dediği an tahtada mat olmadığını görmek satrançseverin seyir zevkine vurulmuş bir darbedir.

1942’de Humphrey Bogart’ın oynadığı Casablanca filmindeki satranç sahnesinde atlardan biri anlık olarak kaybolur. 1957’de‘’The Seventh Seal’’ (Yedinci Mühür), 1982’de Blade Runner, 1983 yılında Sean Connery’nin oynadığı ‘’Asla, Asla Deme’’ ve 2016’da Captain America: Civil War’da satranç tahtası ters konumlanmıştır. 1982’de The Thing’de Kurt Russell’ın satranç programı ile oynadığı sahnede oyun bitmeden hemen önce program Kg6 hamlesiyle mat ettiğini söylemesine rağmen hamle mata neden olmuyor. 1990’da ‘’Geleceğe Dönüş’’ filminin 3’ncü bölümde, Marty McFly ile oynayan köpek Copernicus’un h1 kalesi olmadığından (avans vermiş olabilir) tahtadaki satranç pozisyonu imkansızdır. 1993 yapımı ‘’Bobby Fischer’ı Aramak’’ (Masum Hamleler) filmindeki final oyununda gerçekte asla olmayacak şekilde notasyon tutulmamıştır 2011’de ‘’Maymunlar Gezegeni’nin Yükselişi’’nde bir şempanzenin önündeki satranç tahtasında şah ve vezirin yeri karıştırılmıştır (neler diyorum ben). 2015 yılında, Bobby Fischer hakkında bir film olan ‘’Pawn Sacrifice’’ (şah mat), sıradan bir satranç oyuncusunun göreceği birçok hata mevcuttur. Merak edenler 2015’teki yazımı okuyabilirler.

Dip not: ‘’Türkiye Satranç Federasyonu, engelli sporculardan lisans ücreti almaya son versin’’ imza kampanyası 100 bin imzaya ulaştı ama vicdanlara ulaşamadı. Destek verenlere teşekkür ederim.