Körleme

Otobüste gidiyoruz, öğrencime satranç oynayalım mı diye sordum. Kabul edince, o halde başla dedim. ‘’e4’’ deyince ‘’c5’’ ile yanıtladım. ‘’Af3’’ dedi hızlıca, ‘’d6’’ dedim Tam o sırada muavin geldi, ‘’ağabey siz ne yapıyorsunuz’’ diye sordu. ‘’Satranç oynuyoruz’’ deyince tuhaf tuhaf bakarak ‘’tahta nerede?​’’ dedi.  İşaret parmağımla kafamı göstererek ‘’burada’’ dedim, söylenerek uzaklaştı.

Satranç nerede oynanır? Tabi ki satranç tahtasında. Ancak tahtanın fiziksel olması gerektiğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Bakmak gözle ama görmek beyinle ilgilidir. Aksi olsaydı uyurken rüya göremezdiniz. İşte bu yüzden neredeyse her profesyonel oyuncu tahtaya bakmaksınız satranç oynayabilir. Buna körleme satranç diyoruz.

  Satranca başladığım ilk günlerde tahtaya hakimiyetin önemini kavramıştım. Her gece uyumadan önce satranç tahtasını hayal etmeye çalışıyordum. ‘’a1’’ sol alt köşe ve siyah diyerek o kareyi gözümde canlandırıyor üstüne ‘’a2’’yi koyup beyaz diyordum. Bu bir ezberleme değil görme deneyimiydi. Birkaç gün sonra yatay, dikey ve çapraz çizgi üstünde bulunan kareleri ve renklerini görmeye başladım. Açılış falan bilmiyordum ama tahtayı avucumun içi gibi biliyordum. Duvara, gökyüzüne, yani nereye bakarsam bakayım istediğim an satranç tahtasını ve taşlarını baktığım fonun üstünde görebiliyordum. Ve kesinlikle bunun bir yetenek olmadığını söyleyebilirim. Bu ısrarlı bir zihinsel çalışmanın ürünüdür, herkes zamanla yapabilir.

Körleme satrançta normal satranç kuralları geçerlidir, ancak satranç tahtası yoktur. İki kişi karşılıklı körleme oynayabileceği gibi asıl ilgi çeken tahta başındaki bir oyuncuya karşı körleme oynamaktır. Gözü kapalı ya da tahtayı görmeyecek şekilde konumlanmış oyuncuya rakibin hamlesi söylenir, körleme oynayan oyuncu hamlesini hakeme söyler ve hakem bunu diğer oyuncunun tahtasında oynar. Bilinen ilk körleme oyuncusu Said ibn Cübeyr’dir (665-714). Arapların bu dönemlerde deve üstünde yolculuk yaparken körleme satranç oynadığı bilinmektedir.

Şimdi size tahtaya bakmadan birden fazla rakibe karşı oynayan insanlar olduğunu söylesem ve satranç tahtasında 64 kare, 32 taş ve neredeyse sonsuz olasılık olduğunu hatırlatsam satranççılar hakkında ne düşünürsünüz?

1751'de Philidor, aynı anda üç rakibe karşı gözleri bağlı oynadı ve üçünü de kazandı. 1858'de Paul Morphy aynı anda Paris’in en güçlü sekiz oyuncusuna karşı gözü bağlı oynadı. On saat sonunda Morphy altı galibiyet iki beraberlik aldı. 1861'de Paulsen, Londra'da aynı anda on rakibe gözü kapalı oynadı. Dokuzunu kazandı, birini kaybetti.  19. yüzyılın sonlarında Pillsbury, aynı anda 15 oyun satranç ve 15 oyun dama oynuyordu.  Şubat 1925'te Alekhine 28 rakibe aynı anda gözleri bağlı oynadı. 22’sini kazandı, 3 beraberlik aldı ve 3’ünü kaybetti. 1925'te Richard Reti, 29 rakibe aynı anda gözleri bağlı olarak oynadı. Gösteriden sonra salondan ayrılırken çantasını unuttu. Kendisine hatırlatılınca, "Çok teşekkür ederim. Hafızam çok kötü" diyerek karşılık verdi! 1937'de George Koltanowski, aynı anda 34 rakibe körleme oynadı. 24’ünü kazandı, 10 oyun berabere bitti.  1947'de Miguel Najdorf, aynı anda 45 rakibe karşı gözleri bağlı oynayarak 39 galibiyet, 4 beraberlik ve sadece 2 mağlubiyet aldı. Körleme satrançta dünya rekoru Özbek asıllı ABD’li Büyük Usta Timur Gareyev’e aittir. Gareyev 2016’da 48 rakibe karşı gözler bağlı oynamış, 35 galibiyet, 7 beraberlik ve 6 mağlubiyet almıştır.

Bir yerlerde, garip ve şifreli gibi konuşan iki kişi görürseniz korkmayın, onlar deli değil sadece satranç oynuyorlar ve bu muhteşem bir şey.