Erkeklerin avcı kadınların toplayıcı olduğu miti de çöküyor

Bundan yüzlerce yıl önce yaşamış olan ilk insan topluluklarının yiyecek arayarak yaşamlarını sürdürdükleri, topluluktaki erkeklerin avcılık yaptığına, kadınların ise toplayıcı olduğuna dair onlarca yıldır süren bir ön kabul bulunmakta. Bu tartışmalı ön kabulün nasıl ortaya çıktığına ve sonrasındaki tartışmalara burada şimdilik değinmeyeceğim. Ancak bugünden geçmişe doğru yaptığımız değerlendirmelerde, geçmişi anlama çabalarımızda, bugünkü ön yargılarımızın, konumlanış ve kabullerimizin ne kadar belirleyici olduğunun altını çizmek isterim. 

Yüzlerce yıl önce yaşamış kadınların toplayıcı ve erkeklerin avcı olduğuna dair ortaya atılan “Man the Hunter” (Erkek Avcı) hipotezini altüst edecek yeni bir kanıt Güney Amerika’da ortaya çıkarıldı ve Science Advances’da geçtiğimiz hafta yayımlandı1. Her şey 2018 yılında And Dağlarında, bugün Peru’da bulunan Wilamaya Patjxa adı verilen dağlık alandaki arkeolojik kazılarda başladı. Burada bulunan mezarlardaki insanlar av malzemeleri ile birlikte gömülmüştü. Bu, aynı zamanda, tüm Amerika kıtasında büyük hayvan avcılarının gömülü olarak bulunduğu ilk ve en eski bölge idi. Tarihi ise yaklaşık 9 bin yıl öncesine dayandırılıyordu.  İlk analizler, kazı alanında gömülü bulunan kalıntıların bir kadın avcıya ait olduğunu düşündürdü. Daha sonra yapılan diş protein analizleri, avcının kadın olduğunu doğruladı. Bunun şaşırtıcı(!) bir tesadüf mü yoksa yaygın bir olay mı olduğu sorgulanarak, Güney ve Kuzey Amerika’daki başka kazı alanlarına dair yapılan yayınlar ve kayıtlar, kadın avcıların olası varlığı bakımından incelendi. 107 kazı alanında gömülü 429 bireye ait kalıntı kayıtları incelendiğinde, toplamda 27 bireyin büyük hayvan avcılığı ile ilintili av malzemeleri ile gömüldüğü açığa çıkarıldı. Bunlardan ise 11’i kadındı2. Örnek sayısı, Amerika’nın ilk büyük hayvan avcıları arasında kadınların da bulunduğunu (neredeyse eşit oranlarda), bunların hem kadın hem de erkeklerden oluştuğunu onaylayacak kadar fazla idi. Bu çalışma, alandaki baskın “Man the Hunter” (Avcı Erkek) hipotezini sarsması bakımından da oldukça önemli.

Tıpkı geçtiğimiz yıl genom dizilemesi ile kadın olduğu tasdiklenen, Vikingli kadın savaşçı örneğinde olduğu gibi (Savaşçının kadın olduğuna yoğun itirazlar geldiği için genom dizilemesi yapılmış, örneklerin karışmış olabileceğine dair itirazlar yapılmış ve yapılan tekrarlı analizler üzerine atı ve silahıyla birlikte gömülen savaşçı kalıntılarının gerçekten de bir kadına ait olduğu ortaya çıkarılmıştı), bu örnekte de bugünkü toplum yapılanması ve cinsiyet eşitsizlikleri üzerinden gerçekleşen ön kabullerimizin, geçmişi doğru anlamamız üzerinde önemli bir engel teşkil edebildiğini bir kere daha gördük.

1-  Haas et al. Female hunters of the early Americas. Science Advances, 2020; 6 (45): eabd0310 DOI: 10.1126/sciadv.abd0310
2-  University of California - Davis. "Early big-game hunters of the Americas were female, researchers suggest: Challenges age-old 'man-the-hunter' hypothesis." ScienceDaily. ScienceDaily, 5 November 2020. .