Tek adam yönetimlerinde aile, ‘Albayrak vakası’nın siyasetteki anlamı

Berat Albayrak’ın Instgram’daki hesabından yaptığı, “Hazine ve Maliye Bakanlığı görevimi bırakıp gidiyorum” açıklamasından sonra siyaset ve ekonomide gündem, “Tek adam yönetiminin ekonomi alandaki yönelişinde bir değişiklik olup olmayacağı” oldu.

Dünyaya tepeden bakan koca Berat Albayrak’ın arkasından birkaç penguenci dışında ağlayan olmadı. Tersine Erdoğan-AKP tarafı, “27 saat sonra fark edecek kadar önemsiz bir olay” gibi gösterirken, sermaye muhalefeti ise “Albayrak”ı “günah keçisi” ilan ederek, Erdoğan’ı “damat” üstünden sıkıştırmayı amaçlayan bir çizgide kaldı. Neoliberal finans çevreleri ise, Hükümetin sıkışmışlığını da kullanarak, “yeni bir reform”, “yeni bir başlangıç” propagandasını öne çıkarıp, Erdoğan ve “yeni” ekonomi kadrosunu teşvik eden bir tutumu benimsedi. Bu tutum Erdoğan ile yeni MB Başkanı Ağbal ve Hazine Bakanı Elvan tarafından da benimsendi.

‘VELİAHTLIK’TAN ‘BERAT BENİ ALDATTI’ DEMENİN KIYISINA!

Tartışmanın bu yönüne yarın devam edeceğiz. Ama burada şimdiden şunu söyleyebiliriz ki, bu tartışmalar içinde Erdoğan’ın, “Ekonominin tek sorumlusu benim ben!” diye haykırması da dahil, ekonomideki ve siyasetteki sorumluluğu unutturulmak istendiği görülüyor. Nitekim Erdoğan’ın, “Ben ekonomideki gidişatın bu kadar kötü olduğunu bilmiyordum” demenin “kıyısı”na geldiği görülüyor.

Peki, Erdoğan bu “kıyı”yı aşarak Albyarak’ı, “FETÖ beni aldattı” diye klişeleştirilen “Erdoğan’ı aldatanlar kategorisine sokar mı?​” denirse, bu soruya “sokar” yanıtını vermek o kadar kolay değil.  

Çünkü, öncelikle belirtmek gerekir ki; tek adam iktidarlarında aile, ailenin ve aile mensuplarının yeri çok önemlidir. Çünkü, gerçekte ne kadar karşılığı olduğuna bakılmaksızın tek adam rejimlerinde “hanedan”ın, bir iki kuşak bile olsa, ailenin üstünden yürütülmesi hesaplanır. Bunun istisnası yok gibidir. Berat Albayrak da tek adam yönetiminin “veliahtı” olarak “hazırlanmak” üzere “liyakat”ine bakılmaksızın önce Enerji Bakanı, sonra da ekonominin bütününden sorumlu olarak Hazine ve Maliye Bakanı yapılmıştır.

Albayrak’ın resmen bir istifa dilekçesi bile yazmaya gerek duymadan ve geleneksel olan “devir teslim” töreni de yapmadan çekip gitmesi, kendisini şimdilik de olsa babaevine kapatması, ondan geleceğin tek adamı olmasını bekleyenler için büyük hayal kırıklığı yaratmış olmalı!

Berat Albayrak bu tutumuyla, kendi siyasi geleceğini tehlikeye atarken tek adam yönetiminin itibarına da, kapatılması kolay olmayacak derin bir “çizik”  atmıştır.

BERAT ALBAYRAK, ERDOĞAN İÇİN ‘DAMAT’TAN FAZLASIDIR

Berat Albayrak, Erdoğan ailesindendir ama “damat” olarak! Bir de Berat Albayrak’ın kendi kan bağı olan “Albayrak ailesi” vardır ve ailesiyle de güçlü bağları vardır. Dahası 18 yıllık AKP iktidarı boyunca hiç kuşkusuz Albayrak ailesi, Türkiye’nin en büyük medya grubu olan Turkuvaz Medya başta olmak üzere pek çok sektörde onlarca firmaya sahip önemli bir sermaye grubu^(*) olarak da iktidar için önemlidir. Bu yüzden Berat Albayrak’ın gücü, sadece damat değil aynı zamanda iktidarın arkasındaki sermayenin önemli bir unsuru olarak da ayrıca çok önemlidir.

Bu yüzden de Erdoğan'ın, “Berat beni aldattı”nın kıyısından daha ileri giderek, Berat Albayrak’ı açıkça “günah keçisi” ilan etmesi ve sorunu aile içinde bir parçalanmaya varacak bir çizgiye kadar götürmesi, tercih edeceği bir seçenek değildir.

Bu durum, “damat” olması nedeniyle ailenin içini fazlaca karıştıracağı için olduğu kadar, belki ondan da fazla iktidarın arkasındaki sermaye kesimi için de hatırı sayılır bir sermayeyi temsil ettiği için de Berat Albayrak, Erdoğan için önceki yol arkadaşlarına yaptığı gibi kolayca kenara atıp yürüyeceği bir kişi değildir.

Albayrak ailesi için ise Erdoğan ailesi çok daha vazgeçilmezdir. Çünkü, bugün yandaş sermaye içindeki sermaye grupları için Erdoğan ve onun tek adam iktidarının sürmesi hayati bir önemdedir. Çünkü bugün edindikleri zenginliği büyük ölçüde 18 yıllık AKP iktidarına borçludurlar.

TEK ADAM YÖNETİMİNDE AİLE İLİŞKİLERİ İÇ İÇE

Bu yüzden de Berat Albayrak’ın, kendisine sıradan bir “tek adam hükümeti bakanı” muamelesi yapılmasına kızıp istifasını rest çekmeye dönüştürerek bakanlığı bırakıp gitmesinin onun “gençliğine verilmesi” istenip, sorunun “yen içinde” kalması istenecektir. Hem Erdoğan ailesinin hem de Albayrak ailesinin, dahası tek adamın arkasında olan, geleceklerini tek adam yönetiminin geleceğine bağlamış sermaye kliğinin çıkarları bunu gerektirmektedir.

Nitekim Berat Albayrak’ın babası, ünlü bir yazar ve AKP’ye oy veren kesim içinde önemli bir etkiye de sahip olan Sadık Albayrak, oğul Albayrak’ın istifası sonrasında; “Bir dava partisi olan AK Parti’nin ve her daim ‘Nur-u Aynım’ dediğim muhterem Recep Tayyip Erdoğan’ın yanında, ‘ölümüne ölümüne’ duygusuyla, bütün bir aile olarak dimdik durmaktan bir an dahi vazgeçmemiz mümkün değildir...” diyerek bunu ifade etti.

Tek adam yönetimleri ve aile derken aile ilişkilerini sadece merkezdeki aile ile damatların, gelinlerin aileleri arasındaki “ikili” ilişkilerle sınırlı olarak göremeyiz. Tersine aileler, bu “dikey” ilişkinin yanı sıra bütün aileler arasındaki “yatay” ilişkiler, bütün bu ilişkilerin iç içe geçmesi, kapitalist firmalar, vakıflar, yüksek bürokrasi içinde görevlendirmeler... olarak somutlanmaktadır.

Bugün ülkemizde, 18 yıllık AKP iktidarının üstünde biçimlenen tek adam yönetimi ve bu yönetimin aile ayağı sınıfsal, egemen sınıfın bir kliğinin etkin unsuru olarak, etkin bir ekonomik güce de sahiptirler. Bu yüzden de Albayrak’ın görevden ayrılmasıyla ilgili tartışmaları “damat bakan” olmanın ötesinde; aile-sermaye-tek adam yönetimin özellikleri bütünü içinde değerlendirdiğimiz ölçüde doğru anlayabiliriz.

Albayrak sonrası için iddiaları yarın tartışacağız.

 (*) Albayrak grubuna ait firmalar; İnşaat, imalat sanayi, lojistik, hizmet ve medya sektörlerinde 30’dan fazla firma ile traktör, motor, araç üstü ekipmanları üreten Tümosan ve Kademe firmaları, tekstil, kağıt, şeker sanayi ile ilgi firmalar yanı sıra Pakistan, Somali ve Gine gibi ülkelerde inşaat, liman işletmeciliği, atık yönetimi ve toplu taşımacılık alanlarında faaliyet göstermektedir.