Sosyalizm olmasaydı

Ekim Devrimi aynı Fransız devrimi gibi dünya siyasetinin kökten değişmesine neden oldu. “Eski dünyayı” ve savaş ile gelen dönüşümün toplumların günlük yaşamındaki yansımasını en iyi anlatan kitaplardan biri Stefan Zweig’ın, “Dünün Dünyası” dır. Kitabı, 1945 4 Aralık pogromunda Salah Birsel ile ortak açtığı kitabevi yakılan Burhan Arpad tercüme etmişti. Elbette, Hans Bender’in “Alman Faşizminin Arka Planını” tercüme edip 1945 yılında yayımlarsan, kitabevini de yakıp yıkarlar! “Dünün Dünyası”nı tercüme ettiren editör ise, şair Ülkü Tamer’di. Tam 1971 yılında yayımlanmıştı. Yani Türkiye’nin yeni bir kırılma noktasında. Aynı zamanda çok iyi bir gazeteci olan Burhan Arpad, örneğin Ödın dön von Horváth’ın Nazi gençliğini anlatan kült kitabı “Allahsız Gençlik” i de tercüme edip yayımlamıştı. Birinci baskı 1943  yılında çıkmış ve elbette TAN Matbaasında basılmıştı. Al sana bir sebep daha gazete ve kitabevi basmak, yakıp yıkmak için. Sahi bizim ANT da TAN Matbaasında basılıyordu. Siyasal İslam matbaayı satın alınca ilk işleri ANT’ı kapı dışarı etmek olmuştu. Oğlu Ahmed Arpad da babasının yolundan gitti ve çok değerli tercümelere imzasını attı. Örneğin, Alfred Döblin’in Weimar Almanya’sını başarı ile anlatan “Berlin Alexander Platz” adlı kitabını, Alan Yayınları için tercüme etmesini istemiştim Ahmed Arpad’dan. 1989 yılında yayımlamıştım. Yine bir kırılma yılıydı. 1990 yılında İsmail Beşikçi’yi yayımlamamız, Alan’da yol ayrımına yol açacaktı.

Baba/oğul az kitap tercüme etmediler Nazi Almanya’sının yasaklayıp yaktığı yazarlardan.

Kim hatırlıyor, Burhan Arpad’ın, Sabahattin Ali Alman sürgünleri ile birlikte, Hasan Ali Yücel’in koruması altında devlet tiyatrosunu kurarlarken, 1943 yılında A. Madat’ın “Sahnemizin Değerleri” adlı kitabını tercüme ettiğini, ABC Yayınlarından çıkardığını? Weimar Almanyasında 28 bin basılmış bir kitap. Sosyalist düşünce olmasa, Türkiye’de demokratik mücadelenin gelişmesi namümkündü. Onun yükünü sol üstlendi.

1945 yılında TAN ve sosyalist basın ve yayınevlerine yönelik pogromu fişekleyen de, sözde demokratları demokrasi cephesine çekmeyi hedefleyen Adımlar dergisi projesi olmuştu.

Sebahattin Ali, zaten hapisteydi ve daha çıkalı birkaç gün olan “Yeni Dünya” gazetesi de yerle bir olmuştu.

Ve sözde demokratlar da mesajı iyi almıştı. Cadı avını 1950 sonrası zirveye çıkardılar.

Sosyalist düşünce olmasa Kürt sorununa bakışta da değişim namümkündü.

Sosyalist düşünce olmasa, soykırım gerçekliği ile yüzleşmek de daha zor olacaktı.

Sosyalist düşünce milliyetçilik ve dincilik hegemonyası altındaki bir ülkede, bütün bunlara kapı araladı. Ve Türkiye’de sosyalizmin iktidar olmaması, bir anlamda, fazla “günah” işlenmemesine de neden oldu.

Buna karşılık, ya sol içi şiddet sorusu yönetilebilir. Ya da o bakkal soygunları falan neydi itirazı yapılabilir.

Bunlardan dolayı sosyalizmi sorumlu tutmamak gerek.

Ya da kendi sol aşiretine duyduğun tepkiyi, sosyalizme mal etmemek gerek.

Milliyetçiliğin sol içindeki tortularına bakmak gerek.

Faşizmin yenildiği bir dünyada sosyalizm güzel bir düştü Türkiye için.

CHP’si, DP’si birlikte boğdular bu rüyayı.

Ve Türk demokrasisi özürlü doğdu, sol ayaktan yoksun.

O ayak olsa, bu kadar çok darbe de yaşanmazdı.

Yoksa pekala sol partilerin yer aldığı, sendikal hareketin yükseldiği bir Türkiye mümkündü 1945 yılında.

1975-80 arası iç savaş yaşandı, faşistler başarılı olmayınca asker devreye girdi ve bu kez sol kırım yaşandı.

Ve sol içi şiddet. Örgüt içi şiddet cabası.

Ve bütün bunların bedeli hâlâ ödenmekte…  Ama bütün bu yıkımların külleri arasında bir insan hakları mücadelesi yükseldi ve her türlü tabunun kapısını araladı.