Küçük yatırımcıların intikamı: Wallstreetbets

ABD borsası birkaç gündür Reddit’in /r/wallstreetbets kanalında örgütlenen küçük yatırımcıların intikamı ile çalkalanıyor. Hisse alım satım yazılımlarından yatırım şirketlerine, Facebook ve Google gibi teknoloji devlerinden Beyaz Saray’a büyük bir koalisyon küçük yatırımcıların bu örgütlü intikamını nasıl engelleyebileceğinin hesabına düşmüş durumda. Çoğumuza yabancı bir alan olan borsa denen bu mezbelelikte yaşananları daha anlaşılır kılabilmek için biraz işin mekaniklerinden başlamak gerek.

Borsa, şirketlerin başarılarına ya da başarısızlıklarına yasal bir şekilde bahis oynanmasının süslü ismi. Üstelik oynanan bahisler sadece şirketlerin başarı/başarısızlıklarına değil, bunlara oynanan bahislerin başarı/başarısızlıklarına oynanabiliyor. Dahası bu ikincil bahislerin başarı/başarısızlıklarına ya da bu üçüncül bahislerin başarı ya da başarısızlıklarına dahi oynanan bahislerden bahsetmek mümkün. Bütün bu karmaşık sistem, sonucu değiştirmeye etki edebilecek çokça da olanak sunuyor. Bu olanakların bir kısmı sistem içinde meşru görülürken bir diğer kısmı ise suç kabul ediliyor. Neyin meşru sayılıp neyin suç sayıldığı ise çoğunlukla güç ilişkileri ile bağlantılı.

Borsanın en önemli oyuncuları değerleri milyar dolarlarla ifade edilen yatırım şirketleri. Bu şirketler çoğunlukla istedikleri gibi at koşturabiliyor borsada. Örneğin Gamestop adlı oyun dağıtımcısının iflas edeceğine bahis oynuyorlar. Gamestop’un hisse fiyatının düşeceğini varsayıp ödünç aldıkları hisseleri piyasaya satıyorlar. Ödünç aldıkları hissenin fiyatı düştüğünde ödünç aldıkları hisseleri geri satın alıp iade etmeyi planlıyorlar. Bu tip bahse “shorting” adı veriliyor. Gamestop’un durumunda hisselerin elden ele gezme miktarı o kadar fazla ki “short” edilen hisse miktarı toplam hisseden fazla: Yüzde 140. Gamestop’un hisselerinin yüzde 75’e yakını bu elden ele değişimin içinde olmadığından esas olarak hisselerin yüzde 25 kadarının elden ele defalarca kez borç verilmesinden bahsediyoruz. Öte yanda ise Gamestop’un çeyrek yıl raporları iflas gibi bir durumun olmadığına işaret ediyor.

Robinhood ve benzeri hisse alım satım yazılımlarını kullanan bireysel küçük yatırımcılar Önce Gamestop’ta ardında da “short” edilmiş başka hisse senetlerinde bu durumun ayırdına vardıkça Gamestop’a ve diğerlerine yatırım yapmaya başlıyor. Bu yatırım dalgası /r/wallstreetbets/ sayesinde büyüyor ve hisselerin değeri de yatırım şirketlerinin beklentisinin aksine artışa geçiyor. Burada belki dikkate değer bir nokta Robinhood ve benzeri yazılımlar üzerinden yapılan işlemlerin verileri, saniyelik al-satlar ile daha fazla para kazanabilmek için yatırım şirketleri tarafından takip ediliyor ve Robinhood’daki alıcılar daha niyetlendiği hisseyi satın almadan bu şirketler tekrar satmak amacıyla hisseleri otomatik sistemlerle satın alıyor. Bu otomatik satın almaların da hisselerin değerinin artışında etkisi olduğu tahmin ediliyor.

Bütün bu olaylar silsilesinin sonucunda yatırım şirketlerinin düşeceği üzerine bahis oynadığı Gamestop hisseleri 400 dolar seviyesine kadar tırmanıyor. Gamestop’u ve diğerlerini “short” ederek milyarlar kazanan yatırım şirketleri bir anda kendilerini milyarlarca dolarlık zararın içinde buluyor. Zenginlerden, teknoloji devlerinden vs. “Öldük, bittik” temalı açıklama ve operasyonlar gelmeye başlıyor. Robinhood ve bazı diğer hisse alım satım yazılımları Gamestop ve bazı diğer hisselerde işlemleri durduruyor. Facebook satın almalara ivme kazandıran grupları çeşitli bahanelerle kapatıyor. Google Robinhood uygulaması hakkında bırakılan 100 bin kadar olumsuz yorumu siliyor. Beyaz Saray ise konuyu regülatörlerle birlikte takip ettiğini açıklıyor. Robinhood uygulamasına Beyaz Saray ve yatırım şirketlerinden baskı yapıldığı iddialarını da ayrıca not düşmekte fayda var. Bütün bu gelişmelerin ardından Robinhood, Gamestop hisselerini sahiplerinden izinsiz satmaya başladı. Kullanıcılar ise Robinhood’a karşı toplu bir dava açıyor.

Sonucun ne olacağından bağımsız olarak, bir Reddit kanalı üzerinden az çok organize olabilmiş gevşekçe örgütlü bir hareketin borsa sistemini üstelik de kendi kuralları içinde altüst edişi -muhtemelen çokça akademik teze de konu olacak- dikkate değer bir başarı. Üstelik bu başarı hem kimlerin yasal borsa dolandırıcılıklarıyla milyonların sırtına bindiğini göstermesi hem de kapitalistler açısından “serbest piyasa”nın “serbest” kısmının sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiğini göstermesi açısından önem taşıyor.