GameStop manipülasyonu orta sınıfın kumarhane kapitalizmine başkaldırısı mı?

Pandemi sonrası dönemde bir kez daha hız kazanan parasal genişleme küresel ölçekte varlık fiyatlarının rekor artışlar kaydetmesine neden oluyor. Ülkemizde olduğu gibi dünyada da pandemi döneminde eve tıkılan gençler, uzaktan çalışan yetişkinler, bilgisayar başında vakit geçiren milyonlarca insan kısa sürede elde avuçta artık ne varsa birikimlerini katlamanın hayaliyle birbiri ardına hızla giden trene atlıyor.  Herkesin amacı olabildiğince yol alıp, kaza yapmadan  trenden atlayabilmek.

Keynes yatırım tercihini bir güzellik yarışması analojisiyle açıklar. Bu yarışmada jüri üyeleri en fazla oy alan güzele oy verdikleri takdirde kendileri de ödüllendirileceklerdir. Dolayısıyla amaç en güzel bulduklarını seçmek değil,  diğer yatırımcıların kimi güzel bulacaklarını öngörmektir.  Hal böyle olunca topluluğun psikolojisini doğru okumak varlığın “optimal fiyatını” öngörebilmekten daha büyük önem kazanır. En azından kısa vadede. Topluluğun bir varlığa dönük algısındaki değişimin en net ifadesi ise kuşkusuz o varlığın fiyatındaki değişimdir. Böylece fiyat artışları yeni fiyat artışlarını tetikler. Kar topu etkisi devreye girer.

Beklentilerin belirleyici rol oynadığı ve fiyat hareketlerinin bu açıdan ana gösterge işlevi gördüğü bir ortamda büyük yatırımcılar yüklü alımlar ya da satışlarla piyasa algısını değiştirme gücüne sahiptirler. Küçük yatırımcılar ise büyük balığın peşine takılarak fiyat hareketlerinde nemalanma arayışına girerler. Küçük yatırımcıların alıma geçmesiyle birlikte büyükler elindeki  malı boşaltmaya başlar. Piyasaya girişler yavaşladıkça mevcut fiyatların sürdürülmesi zorlaşır. Artık düşüş kaçınılmazdır. Bu noktadan sonra aynı dinamikler tersine işlemeye başlar. Küçük yatırımcı şansı yaver giderse kazanır, çoğunluğu enkazın altında kalır.

Geçtiğimiz günlerde ABD piyasalarında yaşananlar sosyal medya aracılığıyla olan organize olan küçük yatırımcıların bu kez sürücü koltuğuna oturması açısından dikkat çekici bir örnekti.  Dünya gündemine oturan spekülasyona konu olan hisseler ise Gamestop adında video oyunları ve elektronik ürünler satan bir mağaza zincirine aitti. Bu alandaki ticaretin internete kayması ile birlikte geçmişin video-DVD dükkanları ile benzer bir kaderi paylaşacağı düşünülen şirketin fiyatları sert bir şekilde gerilemiş, iflasının kaçınılmaz olduğu düşüncesi yaygınlaşmıştı. Bu tarz hisseler yukarı yönlü hareket olasılığı zayıf olduğu için açığa satış yapan (Piyasadan borçlanarak satış yapıp düşük fiyattan yerine koymak) hedge fonların iştahını kabartır. Ancak bu kez ipin ucu kaçmış açığa satılan hisselerin piyasada işlem gören hisselere oranı rekor seviyelere ulaşmıştı. Bu durum kimi yatırımcıların gözünden kaçmadı. Hisse de yukarı yönlü bir ivme yaratılabilirse, açığa satış yapan fonlar hisseyi panikle yerine koymaya yöneleceklerinden hisse fiyatlarında eşi benzeri zor bulunur bir yükseliş yaşanabilirdi. Öyle de oldu. Küçük yatırımcıların toplu halde alıma yönelmesiyle hisse fiyatları yükselişe geçerken açığa satan büyük fonlar zararına hisseyi yerine koymak zorunda kaldı.  İki haftalık bir sürede hisse fiyatı yüzde 1500’ün üzerinde artış kaydederken,  açığa satışların piyasada işlem gören hisselere oranı yüzde 114’lerden yüzde 39’lara kadar geriledi.

İşte bu noktada ABD’de birçok küçük yatırımcının kullandığı Robinhood adlı uygulamanın Gamestop hisselerine alım yasağı getirmesi tartışmalara siyasi bir boyut kazandırdı. Evet dev bir spekülatif balon oluştuğuna kuşku yoktu, ancak şirketin piyasa fiyatlarını denetleme- düzenleme gibi bir misyonu olmadığı gibi bu kararın pratikte açık pozisyonlarını kapatmaya çalışan büyük fonların işini kolaylaştıracağı da açıktı. Kimi sol çevreler kapitalistlerin kendi oyununda kaybettiğini belirtirken, kimileri ise yaşananları bir “devrim” olarak adlandıracak kadar ileri gitti.

Sosyal medyanın hisse manipülasyonu açısından işlevsel rolü elbette yeni değil. Geçmişte borsa dergilerinde olduğu gibi bugün de internet forumları çıkar çevreleri  tarafından manipülasyon amacıyla kullanılıyor. Gamestop örneğinde de küçük yatırımcıları harekete geçiren ve organizasyonu kolaylaştıran daha büyük aktörlerin varlığı söz konusu olabilir. Ancak sosyal medyanın borsa dergilerinin aksine sermayenin bilgi akışını kontrol etmesini zorlaştırarak çoğulcu bir ortam sağladığı ve özellikle küçük yatırımcıların ortak hareketini kolaylaştırdığı bir gerçek. Gamestop hisselerinde yakalanan bu başarı ilerleyen dönemde farklı varlıklarda da benzer denemeleri beraberinde getirecektir. Keza benzer hareketler pandeminin ardından geliri yüzde 90 dolayında azalan sinema zinciri AMC’nin hisselerinde de yaşandı.

Bu arada şunu da unutmamakta fayda var, yatırımcıların hisseden çıkarken organize hareket etmesi çok daha zor. Bu yazı yazıldığında Gamestop hisseleri önemli ölçüde gerilemiş, üst seviyelerden alım yapan birçok ufak yatırımcı enkazın altında kalmıştı. Hisseden zamanında çıkmayı başaranlar ise yönünü gümüş piyasasına çevirmişti.    

Yaşananların orta sınıfın kumarhane kapitalizmine başkaldırısı olarak yorumlanması ise çok gerçekçi değil. Mesele pandemi döneminde eve kapanan insanların gelişen teknolojik olanaklar yoluyla yeni organizasyon yöntemleri yaratarak büyük oyuncularla aynı masada oynama arayışından ibaret. Elbette dikkate değer bir gelişme. Ancak kumarhane kapitalizminin doğurduğu eşitsizliklerin kumar masasında giderilebileceği düşüncesi epey kolaycı bir yaklaşım.