AB'nin telif kaosu

Avrupa Birliği (AB), Dijital Tek Pazarda Telif direktifini onaylayalı neredeyse 2 yıl oldu. Üye ülkelerin yasalarını bu direktife göre düzenlemeleri için verilen süre ise 4 ay sonra dolacak ancak çoğu üye ülke açısından henüz kendi telif yasalarında yolun sonu görünmüyor. Avrupa’da telif yasalarının uygulanışını birleştirmeyi hedeflediği iddia edilen direktif pek bir şeyi birleştirmeyi başaramamakla kalmadı yükleme filtrelerini fiilen zorunlu kılan 17. maddenin ve “link vergisi” olarak anılan 15. maddenin nasıl uygulanabileceği ile ilgili yaklaşımlar başta olmak üzere üye ülkelerin telif yasalarında da yeni ayrılıklar yarattı. Üstelik direktifin etkisi Avrupa ile de sınırlı kalmadı. Avustralya hali hazırda “link vergisi”ni kendi yasalarına uyarlamaya çalışıyor.

17. madde platformları kullanıcıların yüklediği içerikler de dahil olmak üzere tüm içerikler için telif konusunda sorumlu tutuyor. Bu maddenin pratikte uygulanabilirliği daha yükleme anında tüm içeriklerin otomatik filtrelerle denetlenmesi ile mümkün. Ancak AB e-ticaret direktifi tüm içeriklerin bu şekilde denetlenmesini yasaklıyor. Buna ek olarak bu filtrelerin geliştirilmesinin maliyetli olması nedeni ile sadece dev şirketlerce hayata geçirilebilecek olması, filtrelerin en iyi örneklerinde bile düzgün çalışmaması, adil kullanım sayılan içerikleri telif ihlallerinden ayıramaması gibi zorluklar nedeni ile direktifi yerel yasalara uyarlamaya çalışan her ülke farklı sonuçlara varıyor. Bir ülkede kullanıcı haklarını diğer ülkelere kıyasla biraz daha fazla korumaya çalışan bir taslak çıkarken bir diğerinde kullanıcı hakları büyük ölçekte hiçe sayılıp telif tekellerinin çıkarları öne koyulabiliyor.

“Link vergisi” olarak da anılan 15. madde ise arama motoru ve sosyal medya devlerinin, arama sonuçlarında vb. haberlerin orijinal kaynağına link verirken kullandıkları küçük parçalar için haber kuruluşlarına para ödemesini öngörüyor. Bunun nasıl işletilebileceği ise ciddi tartışmalı. AB’den sonra Avustralya’nın bu tip bir yasayı gündeme getirmesinin ardından Google, Avusturalya’yı ülkeden çekilmekle tehdit etti. Bu krizde pek kullanılmayan arama motoru Bing üzerinden bir rant gören Microsoft ise birkaç gün önce bir açıklama yaparak yasa hazırlığının tümüyle arkasında olduğunu ve desteklediğini duyurdu.

Devletlerin de dev teknoloji şirketlerinin de teliften rant yiyen ya da rant yemeyi hedefleyenlerin de kullanıcıların haklarını ve çıkarlarını umursamadığı açık olan bu tartışmaya dair en önemli itirazlardan biri webin Mucidi Tim Berners-Lee’den geldi. Avustralya hükümetine 18 Ocak’ta yaptığı başvuruda Berners-Lee özetle ücretsiz link verebilmenin webin işleyişinin temel dinamiklerinden olduğunu belirtip AB ve Avusturalya’nın bu yeni yasayı işletmesi halinde bunun norm haline gelip webi işlemez hale getireceğini ve bunun tüm Internet için ağır sonuçları olacağını ifade ediyor.

Önümüzdeki aylarda direktifin çeşitli AB ülkelerinde de nasıl uygulanacağını birlikte göreceğiz. Berners-Lee gibi saygın isimlerin itirazları ve direktifin mevcut halinin yürütülmesinin zorlukları ile bu yasalarla direkt yükümlülük altına giren Google vb. şirketlerin itirazları bazı değişikliklere yol açabilir. Buralardan kullanıcılar lehine bir sonuç çıkması ise şimdilik çok mümkün görünmüyor.