Esnek çalışma rejimi

Kovid-19 salgını, dünya çapında insan sağlığına verdiği büyük zararların yanında, ekonomik açıdan, özellikle istihdam ve çalışma biçimlerinde hayata geçirilen uygulamalar açısından önemli sorunları beraberinde getirmeye başladı.  

Her gün salgın tehdidiyle ve hastalanma korkusuyla yaşayan milyonlarca insan, hastalanmaktan çok işini kaybetmek ve gelir kaybı yaşamaktan korkuyor. Milyonlarca emekçi açısından kendisinin ve ailesinin en temel ihtiyaçlarını karşılayamamak, kirasını, kredi borçlarını, faturalarını ödeyemez hale gelmesi bütün korkuların önüne geçmiş durumda.

Salgın sürecinin olumsuz etkilerini en çok yaşayanların işe gitmek zorunda olanlar ve evden ya da uzaktan çalışanlar olduğu söylenebilir. Dışarıdan bakıldığından evden ya da uzaktan çalışma uygulamaları tercih edilse de durum hiç de göründüğü gibi değil.

Sınıfsal ayrımlar salgınla birlikte daha da derinleşirken, iş için eve kapananlarla ve işe gitmek zorunda olanlar, farklı boyutlarda olsa da benzer sorunlarla karşı karşıya kaldılar. Salgın gerekçesiyle emek rejiminde yapılan değişiklikler, iktidarın ve sermayenin yıllardır hayata geçirmeye çalıştığı esnek çalışma uygulamalarını kalıcı hale getirmek için önemli fırsatları gündeme getirdi.

İşe gitmek zorunda olanlar hem ev hem iş hayatlarını etkileyen ağır sorunlarla uğraşırken, evden çalışanlar farklı sorunlar yaşamaya başladılar. Salgın nedeniyle evden ya da uzaktan çalışmak zorunda kalanların evleri işyeri haline geldi ve mesai saatleri büyük ölçüde belirsizleşti. Özel hayat ve mahremiyet kavramı geri plana itildi. Öğretmenler, büro ve ofis çalışanları başta olmak üzere, milyonlarca emekçi açısından kamusal alan ile özel yaşam alanları arasındaki ayrım çizgisi belirsizleşti. Patronlar canlarının istedikleri zaman çalışanlarına ulaşmaya ve iş vermeye başladılar. Binlerce ofis çalışanı adeta bilgisayarlarına zincirlenerek evlerinde, odalarında hapis hayatı yaşamaya, dijital araçlar üzerinden daha kolay izlenmeye ve denetlenmeye başladılar.

Evden ya da uzaktan çalışma uygulamaları patronlara yol, yemek, çay-kahve, hatta işyeri kirası gibi önemli masraflardan, özellikle de zamandan tasarruf etme fırsatı sunuyor. Esnek çalışma sonucunda belirgin şekilde azalan iş gücü maliyetleri çalışanların ücretlerine değil, patronların kazançlarına ekleniyor. Emekçilerin evinde kendi cebinden karşıladığı elektrik, su, ısınma ve internet faturaları ise katlanarak artmaya devam ediyor.

İktidar ve patronlar evden çalışma, uzaktan çalışma, kısmi süreli çalışma gibi en yaygın kullanılan esnek çalışma yöntemleri sayesinde iş gücü maliyetlerinin nasıl azaldığını bildiklerinden, esnek çalışma uygulamalarının sadece salgın sürecinde değil, salgın sonrası dönemde de uygulanması gerektiğini savunuyorlar. Salgın nedeniyle zorunlu ve geçici olarak uygulandığı belirtilen esnek çalışma uygulamalarının çalışma yasalarında yapılacak değişikliklerle kalıcı hale getirilmesi hedefleniyor. Esneklik ve güvencesizlik temelinde yeni bir esnek çalışma rejimi oluşturmak için yasal hazırlıklar yapılıyor.

Uzun yıllardır planlı şekilde hayata geçirilerek istihdam ve çalışma biçimlerinde yaratılan farklılaşma, salgınla birlikte iş gücünün farklı kesimlerine (işçi-memur, kadın-erkek, göçmen-yerli) göre değişen ve merkezine güvencesiz istihdamı yerleştiren esnek çalışma pratiklerini daha uygulanabilir hale getirdi.

Salgın nedeniyle yaşanan kitlesel işsizlik, iş ve gelir kayıplarının emekçiler açısından ciddi anlamda tehdit haline gelmesi, aynı zamanda emekçiler arasındaki rekabeti ve bölünmeyi arttırmayı ve sendikaları tamamen işlevsiz hale getirmeyi amaçlıyor. Bu durum, iktidarın esnek çalışma rejimi oluşturma girişimleri karşısında daha uyanık ve hazırlıklı olmak gerektiğini gösteriyor.