COVID-19 ile geçen bir yıl ve varyant-manya

Dünya Sağlık Örgütünün COVID-19 pandemisini resmi ilanının üzerinden neredeyse bir yıl geçti. Resmi rakamlar ülkemizde yaklaşık 3 milyon kişinin virüsle enfekte olduğunu, otuz bine yakın can kaybının olduğunu gösteriyor. Dünya çapında vaka sayısı yaklaşık 120 milyon civarında, can kayıpları ise 3 milyona yakın¹. Pandeminin ilk zamanlarında sayıları ayrıntılı incelerken, bugün bu tablonun yerini garip bir kanıksama hali almış durumda. 1 yılda çok sayıda gelişme oldu aslında. Aşılar hızlıca geliştirildi. Faz çalışmaları “acil kullanım”a uygun şekilde tamamlandı. Yaygın aşılama birçok ülkede başladı. Ancak tüm dünyada nüfusunun tamamına yakınını aşılayabilmiş tek bir ülke var. O da İsrail. İsrail’deki aşılama çalışmaları, aşının gerçekten de önemli ölçüde koruyucu olduğunu gösterdi. Çalışmalar şu iki durumu açık ve net olarak gösterdi. Birincisi, aşı olduğunuzda enfeksiyon geçirme olasılığınız büyük oranda düşmekte. İkincisi ise, tekrar enfekte olsanız dahi, hastaneye yatış oranları yani hastalığı ağır geçirme olasılığınız azalmakta. Tüm bunlar bir tarafta yaşanırken son birkaç aydır ise yeni virüs varyantlarına karşı aşıların, ilaçların koruyuculuğu meselesi de önemli ölçüde tartışılıyor ve araştırmalar bu noktada derinleştiriliyor.  

Medya araçlarında, yeni varyantlara ilişkin açıklamaların “click-bait”çi (yem haberciliği) bir şekilde abartılarak ve henüz tüm bilimsel kanıtlar ortada yokken mutlak, doğru ve nihai bilgi olarak sunulması ise bu işi maalesef kolaylaştırmıyor. Nature Dergisi Editörü, Scripps Enstitüsünden Dr.  Eric Topol’un da deyimi ile “varyant-manya” dönemine girmiş bulunuyoruz.  Rotavirüs aşısını geliştiren araştırmacılardan biri olan Dr. Paul Offit ise 12 Mart’ta “missionlocal.org” sitesinden Kate Selig ile olan röportajda “scariant” terimini (korkutucu varyant)  kullandı². “Scary variant”tan türetilen “scariant” ve “varyant-manya” terimleri bundan sonra sözlüğümüzde sıkça yer alacak gibi gözüküyor.

8 Mart’ta Nature dergisinde yayımlanan araştırma³ nötralizan antikorların, aşıların yeni varyantlara karşı koruyuculuğu noktasındaki bilgilerimizi güncelledi. Çalışmayı yürüten Dr. Ho ve ekibi, Moderna ve Pfizer/BioNTech mRNA aşılarının B1.1.7 İngiltere varyantına ve B.1.351 Güney Afrika varyantına karşı daha az etkili olduğunu gösterdi. İngiltere varyantına karşı nötralizasyon etkisi iki kat düşük iken, Güney Afrika varyantında bu sayı 6.5 ila 8.5 kat daha düşük oldu.  Dr. Ho çalışmalarının spike protein temelli Novovax aşı çalışma sonuçları ile uyumlu olduğunu ifade etti⁴. Novovax aşısının İngiltere varyantına karşı etkinliği yüzde 85.6 olarak bulunmuştu.  Bunlara ek olarak çalışmada 18 farklı monoklonal antikor kullanılarak, bunların her iki varyanta karşı nötralizan aktiviteleri ölçüldü. Aşılara benzer şekilde antikorların çoğu İngiltere varyantına karşı etkin iken, bu etkinlik Güney Afrika varyantına karşı çok daha düşük çıktı. Örneğin ABD’de kullanım onayı alan Bamlanivimab’ın Güney Afrika varyantına karşı hiç etkin olmadığı gösterildi. Araştırmada COVID-19 geçirmiş bireylerin serumları da kullanıldı. Bu serumlardaki nötralizan antikorların Güney Afrika varyantına ve İngiltere varyantına karşı etkinlikleri, sırasıyla 11 kat ve 4 kat daha az olarak bulundu. Tüm bu çalışmalar, ikinci enfeksiyonların olabileceğini, Güney Afrika varyantı gibi varyantların dikkatlice gözlenmesi gerektiğini gösterirken, yeni aşı ve daha etkin antikorların geliştirilmesi zorunluluğunun altını bir kez daha çizildi.

1- https://www.worldometers.info/coronavirus/

2- https://missionlocal.org/2021/03/variants-scariants-the-news-media-has-overdone-the-alarm-on-new-covid-19-mutations-experts-say/

3- Wang et al. Antibody Resistance of SARS-CoV-2 Variants B.1.351 and B.1.1.7. Nature, 2021; DOI: 10.1038/s41586-021-03398-2

4- Columbia University Irving Medical Center. "Study of coronavirus variants predicts virus evolving to escape current vaccines." ScienceDaily. ScienceDaily, 8 March 2021. <www.sciencedaily.com/releases/2021/03/210308131712.htm>.