Suikastçı

Satranç tarihinin en iyi oyuncusu hep tartışmalı bir konu olmuştur. Kimi Capablanca’yı, kimi Kasparov’u, kimi de Fischer’i en iyi oyuncu olarak nitelendirmiştir. Ancak en korkulan hücum oyuncusu, yıldız tozlarıyla satranç tahtasına Mona Lisa’yı resmeden kişi bilinenin aksine Riga Sihirbazı Tal değildir! 1912 yılında Kazakistan’ın Aktöbe şehrinde Tatar kökenli fakir bir köylü çocuğu olarak dünyaya gelen Rashid Nezhmetdinov’dur. II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet ordusunda görev yaptıktan sonra kendini satranca adadı. 1950’de Rusya Şampiyonasını kazandıktan sonra bu başarısını 1953’te, 1957’de ve 1958’de tekrarladı.  

Nezhmetdinov hiçbir zaman dünya şampiyonu olamadı, hatta ‘büyük usta’ bile olamadı. Bu onun yetersizliğinden değil zamanın şartlarından kaynaklanıyordu. Nezhmetdinov performansının zirvesindeyken (1954-1958) çok kolay büyük usta olabilirdi. Ancak bu dönemde SSCB’de sadece bir defa büyük usta turnuvası düzenlendi. Karpov ile iki defa Dünya Şampiyonluğu maçı oynayan Korchnoi diyor ki;  “O yıl Rusya şampiyonasını en güçlü Sovyet ustalarından biri olan Nezhmetdinov kazandı. Nedense yurt dışına çıkmasına çok nadiren izin veriliyordu ve belli ki bu yüzden asla büyük usta olamadı”. 1970 öncesi oyuncuların ratinglerini hesaplayan Chessmetrics sitesi Nezhmetdinov’un en yüksek performansını 2706 olarak belirledi.

1957 Moskova’da geleceğin üç dünya şampiyonuna karşı muhteşem bir performans gösterdi. Petrosyan ile berabere kalırken Spassky ve Tal’i mağlup etti. Polugaevsky’ye karşı oynadığı ölümsüz oyunu, 20’nci yüzyılın en iyi hücum oyunlarından biri olarak kabul edilir.  Sovyet ekolünün efsanesi Botvinnik, “Kimse kombinezonları Nezhmetdinov gibi göremez” derken yanılmıyordu. Bir defasında “Hayatının en mutlu günü hangisiydi?​” sorusuna yanıt olarak Tal, “ Nezhmetdinov’a kaybettiğim gün” diye cevap verdi. Taktik dehası kabul edilen Tal ile oynadıkları dört oyunda Nezhmetdinov’un 3-1 gibi ezici bir üstünlüğü olduğunu da unutmayalım.

Rashid Nezhmetdinov - Mikhail Tal

SSCB Şampiyonası 1961. Diyagram

17.Kxf6! [Fedalarıyla ünlü Tal’in bu fedayı görmemesi ilginç] 17...Fxf6 18.Ad5 Vd8 19.Vf2 Af4 20.Fxf4 exf4 21.e5?! [21.Vxf4] 21...Fxe5? [21...Fh4!] 22.Ke1 f6?? Diyagram

23.Axf6+! [Rashid hız kesmeden ikinci darbeyi indiriyor, Tal sanki Süper Tal’e karşı oynuyor] Vxf6 24.Vd4! Şf8 25.Kxe5 Vd8 26.Kf5+! gxf5 27.Vxh8+ Şe7 28.Vg7+ Şe6 29.gxf5+ 1–0 Diyagram

BİR BAŞKA HİKAYE

G.M. Chepukaitis adını muhtemelen duymadınız. Hayır, Grand Master değil, Genrikh Mihayloviç Chepukaitis. Hayatı boyunca kaynakçı olarak çalışan, hiçbir zaman unvan kazanmayan “Chip”, gelmiş geçmiş en güçlü yıldırım oyuncularından biri olarak kabul ediliyor. 1958’de Leningrad yıldırım şampiyonasına ilk kez katılan Chip, 23 yaşında tanınmayan bir oyuncu olarak, Korchnoi’un ardından ikinci olduktan sonra bu turnuvayı toplamda altı kez kazandı (1965, 1967, 1976, 1978, 1982 ve şaşırtıcı şekilde 2002’de). Bu turnuvaları Korchnoi, Taimanov, Furman ve Tal’in önünde bitirdi.

Eski Dünya Şampiyonu Anatoly Karpov, Chip hakkında bir keresinde şöyle demiş; “Sonunda hepimiz yıldırım oynayabiliriz ve sonra Chepukaitis Dünya Şampiyonu olabilir”. Eski Dünya Şampiyonlarından Tigran Petrosyan, Chip’in oynadığı bir yıldırım turnuvasına katılmak istediğinde eşi Rona müdahale etmiş; “Tigranchik, Dünya Şampiyonusun, kazanırsan seni kim över? Bronstein, Tal veya Kortchnoi seni yenerse sorun değil, ama ya Chepukaitis’e kaybedersen? Hayır, orada oynamayacaksın! “ Ve Petrosyan gerçekten turnuvaya katılmamış.