ABD ne yapıyor?

ABD dünyanın en büyük gücü. Ekonomik olarak dünyanın en büyük gücü olduğu gibi, mali ve ticari bakımdan da öyle. Askeri gücüyle yarışmayı aklından geçirebilen yok. Geçen yıl tek başına bütün ülkelerden fazla askeri harcama yaptı. Ama derdi büyük. Örnek mi? 2020’de yüzde 15’i bulan işsizlik oranıyla ABD Türkiye’yi bile (resmi TÜİK rakamlarıyla) geride bıraktı.

Ve ABD’de ilginç gelişmeler yaşanıyor. Dünyanın en güçlü ekonomisine sahip ABD’de iki yıldır büyük grev ve gösterilere tanık oluyoruz. Amazon depolarındaki grevi Whole Food zinciri takip etti. General Electric onlardan geri kalmadı. Öğretmenler de grevdeydi. Ve George Floyd’un polis tarafından hunharca öldürülmesi üzerine patlayan gösteriler ciddi kitleselliğe ulaşıp tüm eyaletlere yayıldı. Ülkede, işçi ve emekçileri hak aramaya yöneltip harekete geçiren etkenlerin biriktiği görülüyor.

İşsizlik, kapitalizmin kriziyle pandeminin çakıştığı 2020’de patladı. Çalışabilenlerin durumu da kötü. İngiltere’de 2020’de yetişkinler için 8.2 pound olan asgari saat ücreti ABD’de 7.25 dolar. Üstelik İngiltere’de iyi-kötü bir sağlık sistemi var. İlaca ödeme yapılıyor, ama tedavi parasız. ABD’deyse özel sigortası olmayanlar, yani işçilerin hemen tamamı tedavi olamıyor. Ve bu ülkede on milyonlarca kişi evsiz. Sokaklarda yaşıyor. Hele kriz sıkıştırıp üstüne pandemi de binince tepkiler de sokağa döküldü.

Trump, Özal ve Erdoğan gibi, zengin severdi. 2 trilyon dolarlık pandemi paketinin çok büyük kısmı tekellere gitti. Kurtarılması gereken onlar ve kârlarıydı!

Ancak ABD’nin tek sorunu işçileri değil. Bir de emperyalist rakipleri var. Trump Avrupalıları da karşıya almıştı. Onlar da rakip, ama asıl Çin var. Beraberinde de Rusya. Trump bu ikisine yaptırım uygulamaktaydı. Çin’le ticaret savaşına girişmiş, ithalatta vergileri yükseltmişti. Yüksek teknoloji ürünlerinin ülkeye girmesini yasakladı. 5G’ye kapıyı kapattı, Huwai’ye engel çıkardı. vb.

“Demokrat” Biden aynısını sürdürüyor. Avrupa ile yakınlaşıp Çin’le Rusya’yı sıkıştırıyor.

Çin emperyalizminin önünü kesmeye çalışmaktan başka çaresi yok Amerikan kapitalizminin. ABD sanayi üretimi 2020 mayıs ve haziranında yıllık yüzde15-16 küçülmüştü. 2021 martında geçen marta göre küçülmesi ise yüzde 4.25. Çin geçen yılı yüzde 2 büyümeyle kapattı, şimdiyse hızlanıyor. Geçen yıllarda ABD yüzde 3-4 büyürken, Çin yüzde 6-8 hatta daha yüksek oranlarla büyümekteydi. Herkes kabul ediyor ki, böyle gider, önü kesilmezse, bir süre sonra Çin dünyanın 1 No’lu ekonomisi olacak. Şimdiden birçok ülkede yayılmasını sürdürüyor. Borç verme, aşı desteği, “kuşak-yol” -yürüdükçe yürüyor.

ABD, Çin karşısında, eskiden “Toprakları üzerinde güneş batmayan imparatorluk”tan geriye pek azı kalmış olan İngiltere’nin pozisyonuna düşme tedirginliğinde. Asya-Pasifikte Japonya, Hindistan, Kore ve Avustralya’yla Çin’i kuşatıp zora sokmaya çalışırken yeni ataklarını önleme çabasında. Ancak Çin’in ciddi bir üstünlüğü var. Genç ve yükselen bir emperyalist Çin. ABD ekonomisi, çok az yenileyebildiği genellikle 2. Büyük Savaş döneminden kalma maddi teknik temele sahipken Çin ekonomisi yeni kurulmuş hemen tamamen yeni ve ileri teknolojiye dayalı. Hem ucuza, hem hızlı, hem de gelişkin ürünler üretiyor.

Biden’le ABD kapitalizmi siyasi ve askeri olarak önünü kesmeye çalışır, ticari yasaklar koyarken, çaresiz ekonomisini yenilemeye de yöneliyor. Biden’ın ilk işi 1.9 trilyon dolarlık yeni bir yardım paketi açmak oldu. Bu kez, 440 milyarı küçük işletmelere ayrılan paket, Neokeynesçi bir yaklaşıma sahip. Herkese 1400 dolar dağıtılıyor ve işsizlik yardımı ağustos sonuna kadar uzatılıyor. Çocuklu ailelere 1 yıl yardım sürecek. Sağlık sigortası olmayan ülkede 415 milyar da virüsle mücadeleye ayrıldı. Asgari ücret yükseltilmek istendi, ama Senatodan döndü.

Biden ABD ekonomisini canlandırma çabasında. Altyapı yatırımları, yenilenebilir enerji, elektrikli araçlar vb. yatırımlarıyla yüksek teknolojili sanayinin geliştirilmesi için de 3 trilyonluk paket hazırlıyor. Önemli bir nokta, paketlerin yüksek gelir sahiplerinin vergi oranlarının artırılmasıyla finanse edilmek istenmesi.

Türkiye telefon bekliyor, ama dünyanın başpatronu kendi derdinde.