Yok deve

Yıllarca bu köşeyi paylaştığım ve en verimli yaşında kaybettiğimiz Erdal hocanın affına sığınarak bu gün size önemli bir hayvanı tanıtmayı uygun buldum. Hayvanın halk arasındaki adı deve.
Camelidae familyasının Camelus cinsini oluşturan iki evcil hayvan türünün ortak adı. Develer yük çeki ve binek hayvanı olarak kullanıldığı gibi, yünü, sütü, derisi ve eti için de beslenir. Yalnızca evcil türleriyle tanınan bu hayvanların yabanıl atalarından bu yana pek az değişikliğe uğradığı sanılmaktadır. Devenin iki türü Güney Asya ülkeleri ile Afrika’da yetiştirilen tek hörgüçlü deve (C.doremedarius) ve Orta Asya’da yetiştirilen çift hörgüçlü deve (C. bactrianus) dir.
Hörgüçlerinde yağ depolayabilme yeteneği olan bu hayvanların uzun bacakları, yumuşak yayvan iki toynaklı ayakları kumda yürümelerini kolaylaştırır. Aynı yandaki bacaklarını birlikte kaldırarak kendilerine özgü bir biçimde koşarlar. Genellikle çökerek dinlendikleri ve bu konumdayken yüklendikleri için gövdelerinin yere değen bölümlerinde nasırlaşmış deri katmanları oluşmuştur.
Deve, 50 derecede 8 gün aç-susuz kalabilir. Bu süre içinde toplam ağırlığının yüzde 22’sini kaybeder. İnsan, vücudunda bulunan suyun yüzde 12’sini kaybettiğinde ölürken, deve, vücudundaki suyun yüzde 40’ını kaybettiği halde ölmez. Devenin susuzluğa dayanıklılığının diğer bir sebebi de, gündüz vücut ısısını 41 °C’ye kadar çıkartan bir mekanizmaya sahip olmasıdır. Bu sayede gündüz aşırı çöl sıcağında su kaybını minimum seviyede tutabilmektedir. Soğuk çöl gecelerinde ise vücut ısısını 30 °C’ye kadar düşürebilmektedir.Öbür nedeni ise develer bir su kaynağı bulunca 80-90 litre su içerler.
İyi bakılan ve eğitilen develer aslında uysal hayvanlardır; ama çiftleşme mevsiminde hırçınlaşır ve kızdırıldıklarında tükürür, tehlikeli biçimde ısırır ya da tekme atarlar. Ayrıca tek hörgüçlü türün erkeği kızdığı zaman ağzının yanından yumruk büyüklüğünde kırmızı renkli ve içi hava dolu sümüksü bir kese (kızgınlık kesesi) çıkarır. Develerin çoğalma şekilleri memeli hayvan olduklardından doğuraraktır.
Yürürken boyunlarını ve boyunlarının ucundaki kafalarını aşağı yukarı doğru sallayarak (sütçü beygirleri de böyle yürür) denge sağlarlar.
Develer az su içtiklerinden zaman zaman dışarı çıkma sorunları yaşarlar. Bu durumlarda yardımsever insan devreye girebilir. Deve kabızlığının en iyi çözümü devenin çıkış noktasını yağlamaktır. Bu “Yağlamak” fiili zamanla “Yalamak” olarak değiştiğinden yalaka takımına “Deve kıçı yalama takımı” da denebilir. Yağlama işi, devenin çıkış noktası yüksekte olduğundan bir değneğin ucuna sarılmış çaputun önce yağa batırılıp, yağı iyice emmesinin sağlanması ve çaputun aşağıdan yukarıya doğru sürtülmesi ile gerçekleştirilir. Devenin cinsine göre bu yalama, pardon yağlama işi “Yok deve artık” dedirtebilecek türden yöntemlerle de gerçekleştirilebilir
Kıçı yağlanan deve artık rahatlıkla dışarı çıkma eylemini gerçekleştirebilir.