Internet, devletler, şirketler…

Devletler ve şirketler arasında Internet, sosyal medya ve kişisel verilerimiz üzerindeki hakimiyet için epeydir süren kavga bu hafta bazı çatışmalarla biraz daha görünür oldu. Çin Siberuzay Yönetimi, geçen hafta sonu aralarında LinkedIn, Bing, Baidu ve TikTok’un Çin sürümü Douyin’in de olduğu 105 uygulamaya fazla veri topladıkları gerekçesi ile uyarıda bulunup, 15 iş günü içerisinde ihlaller giderilmediği durumda cezai yaptırımda bulunulacağını duyurdu. Çin’in kişisel verilerinin kullanımı için bilgi verilerek aktif bir şekilde rıza alınmasını gerektiren yeni yasaları 1 Mayıs’ta yürürlüğe girmişti.

Dijital hakimiyet kavgasının bir diğer aktif cephesi de Hindistan. Twitter’ın Hindistan ofisi pazartesi günü iktidar partisinin bazı gönderilerinin “maniple edilmiş içerik” olarak işaretlenmesi nedeni ile polis tarafından basıldı. Twitter perşembe günü bir açıklama yayımlayarak yaşananların ifade özgürlüğüne potansiyel bir tehdit oluşturduğunu polis tarafından kullanılan bu yıldırma taktiğini endişeyle karşıladıklarını duyurdu. Hindistan’daki tartışma Twitter ile sınırlı değil. Pek çok alanda sansürün önünü açan ve gönderinin ilk kaynağının tanımlanmasını zorunlu tutan yeni Dijital Medya Etik Yasası çarşamba günü yürürlüğe girdi. Bu yasanın sansür ayağının yoğun bir şekilde kullanılması bekleniyor.

Rusya’da da tablo oldukça benzer. Rusya Devlet İletişim Denetleme Kurumu, pazartesi günü bir uyarı yayımlayarak Google’a çoğunluğu Alexei Navalny ile ilgili “yasaklı çevrimiçi içeriği” yayından kaldırması için 24 saat süre tanıdı ve Google servislerinin yavaşlatılabileceği ve çeşitli cezalar kesilebileceği uyarısında bulundu. Salı günü bazı içeriklerin kaldırılmadığı gerekçesi ile mahkeme Google’a 82 bin dolar, Facebook’a ise 353 bin dolar ceza kesti.  

Batı cephesinde de tablonun farklı olduğunu söylemek oldukça güç. Florida Valisi Ron de Santis; anayasal açıdan fazlasıyla tartışmalı, sitelerin içerik moderasyonu haklarını elinden alan yeni bir çevrimiçi medya yasasını pazartesi günü onayladı. Yasanın detaylarına girmeden Bilgisayar ve İletişim Endüstrisi Birliğinin yasaya karşı perşembe günü yaptığı 70 sayfalık detaylı başvuru metninin linkini buraya bırakmakla yetineceğim. Ancak yasanın ne kadar absürt olduğunu göstermesi açısından tema parkı sahiplerinin -Universal Studios ve Disney olarak okuyun- yasanın kapsamı dışında bırakıldığını söyleyelim. 

Almanya’da ise 2019’da kabul edilen telif direktifinin, özel olarak da yükleme filtrelerine kaçınılmaz olarak yol açacak olan madde 17’nin nasıl uygulanacağı ile ilgili tartışmalar sürüyor. Söz konusu direktifi Fransa kendi yasal sistemine geçirirken zaten az miktardaki kullanıcıyı koruyan kısımları görmezden gelmeyi tercih etmişti. Almanya’daki son taslakta ise zayıf da olsa kullanıcıyı koruyabilecek bazı tedbirler eklenmiş. Orijinal işin yüzde 50’sinden azını kullanmak, başka materyallerle birleştirmek; ses ve videoda 15 saniyeyi, metinde 160 karakteri, görselde 125 kB’yi aşmamak gibi bazı kriterler yetersiz de olsa bir miktar koruma sağlayabilir.

Internet ve sosyal medya ile verilerimiz üzerine devletler ve şirketler arasında sansür/ifade özgürlüğü, telif/adil kullanım, veri toplama/veri gizliliği gibi pek çok eksende kavga dönüyor. Üzerinde kavga yürütülen alanlar hem politik hem de maddi çıkar açısından dev alanlar. Örneğin bir akıllı televizyon üreticisi sattığı izlenme verileri ve reklamlardan neredeyse sattığı televizyonlar kadar kâr elde edebiliyor. Tekeller ve devletler arasında dönen bu kavgada kullanıcıları temsil edebilen geniş bir üçüncü güç henüz oluşmuş değil. Hal böyle olunca da kamuoyunu kazanmak için aralara sıkıştırılan kullanıcıların lehine ufak tefek iyileştirmeler dışında daha kötü bir webe doğru adım adım ilerliyoruz.