Kamikaze piyon

“Satranç yüzde 99 taktiktir” diyen üstat Richard Teichmann’a tamamen katılmasam da taktiğin satrançta bitirici rolü olduğunu daima aklımda tutmaya çalışırım. Taktik, rakibe sınırlı hamle imkanı bırakarak net bir avantaj sağlayan ya da mat eden nispeten kısa hamle dizisidir. Stratejik planların yapılmadığı durumlarda taktiğin oluşması ise neredeyse imkansızdır. “Savaş Sanatı” kitabını yazan Filozof Sun Tzu, “Taktiksiz strateji, zafere giden en yavaş yoldur. Stratejisiz taktik, yenilgiden önceki gürültüdür” diyerek stratejinin sebep, taktiğin ise bu sebebe bağlı sonuç olduğu gerçeğini 2 bin 500 yıl önce net olarak ortaya koymuş.

Strateji, uzun vadeli hedeflerin belirlendiği ve bu hedeflere ulaşmaya çalıştığımız sürecin adıdır. Eylem bölgesindeki taş üstünlüğü, taşların hareketliliği, alan üstünlüğü, zaman, piyon yapısı, şah güvenliği, açık hatlar, taş değişimleri gibi konular stratejinin konusudurlar. Bunların dışında “Piyonların temaslandırılması” pek de bilinmeyen bir stratejik unsurdur. Piyonların temaslandırılması, taktik hamlelerin olmadığı konumda zafere giden anahtar rolünü üstlenir.

Adams - Morozevich oyununda oluşan konumun stratejik değerlendirmesini yapalım. Diyagram ( Beyaz; Şg1,Ve3, Kc1, Kc2, Af3, Ah5, a2, b2, c6, d4, e5, f2, g2, h2. Siyah; Şg8, Vb5, Ka5, Kc8,Fe7, Fe8, a4, b6, d5, e6, f7, g7, h6).

Beyazın merkez piyonları nedeniyle şah kanadında alan üstünlüğü bulunmakta. Ayrıca her iki at ve vezir, şah kanadında gerçekleşecek bir atak için hazır durumda. Ancak eylem bölgesindeki siyah fil çifti yeterli savunma yapıyor gibi görünüyorlar. Her ne kadar beyaz kaleler açık c dikeyini şimdilik kontrol ediyor gibi görünse de siyah c6 piyonunu düşürdüğünde bunun pek bir önemi kalmayacak. Siyahın vezir kanadındaki alan üstünlüğü nedeniyle b2 piyonunun da baskı altında kalacağı görülüyor. Siyahın c6 piyonunu almak için harcadığı zamanı iyi değerlendirmek zorunda olan beyaz radikal bir karar almalı. 24.g4! [Siyah şaha ulaşmak için önündeki piyon duvarının parçalanması gerek. 24.c7 Ka7 ve sonrasında c piyonu nasılsa kaybedilecekti] 24...Ka7 [24...Kxc6 25.Kxc6 Fxc6 26.g5 hxg5 27.Axg5 Fe8 28.Kc7 Fd8 29.Af6+! gxf6 30.Axe6! [yedinci yatayın istilası Vg3 fikriyle birleştiği için beyaz kazanıyor] 25.g5 hxg5 26.Axg5 Kac7 27.Şh1! [ g dikeyinin açılmasının bir anlamı olmalı] 27...Kxc6 28.Kxc6 Kxc6 29.Kg1 Vxb2 [Stratejik amaç gerçekleştiğine göre artık taktik zamanı. Diyagram]

30.Axg7! [Ah7! veya Af6! hamleleri de farklı şekillerde kazandırıyor ] 30...Vc3 [30...Kc3’e 31.Vf4 var +–] 31.Axe8 1–0

Sokolsky - Smsylov oyununda eski Dünya Şampiyonunun “piyon teması”nı nasıl kullandığını görmek çok öğretici. Ama önce konumsal değerlendirme yaparak stratejiyi belirlemeye çalışalım. Diyagram ( Beyaz; Şg1, Va3, Ka1, Fd2, Ab3, d4, e3, f4, g2, h2. Siyah; Şh8, Vd8, Kf8, Ad5, Ae7, b6, e4, f5, g7, h7)

Beyaz a dikeyini ele geçirmiş, d4’te oyun sonunda kendisine avantaj verecek bir bağlı geçer piyona sahip. Öte taraftan beyaz atın ileri gidebilecek hamlesi yokken piyonlar nedeniyle fili kötü ve taşlar şah kanadından uzakta. Beyaza somut bir plan bulmak zor, peki ya siyaha?  

Siyahın veziri ve kalesi pasif görünmekte, atın biri önemli blokaj karesini (d5) işgal ederken diğeri onu destekliyor. Pasif hamleler beyazın hafif taşlarını iyileştirmesine neden olacaktır. Taktik hamlenin olmadığı bu konumda siyahın en önemli avantajı hızlıca piyon teması yaparak yeni bir cephe açabilmesidir. 23… h6! [Plan g7–g5 ile g dikeyini açmaktır] 24.Fb4 Axb4 25.Vxb4 Ad5 26.Ve1 g5! 27.g3 gxf4 28.exf4 Kg8 29.Sh1 Ve8! [h5–h4 ve e4–e3 fikirleriyle] 30.Ve2 h5! [g3’e saldırmak için] 31.Vf1? [Vc4 daha fazla direnç sağlardı] 31...h4 [Tehdit Vh5.] 32.Vh3 Kg4 33.Ac1 Vb5! [Vb2 tehdit ediyor]34.Vg2 Axf4 35.Vf2 Vc6! 36.d5 Vxd5 37.Vb2+ Kg7 38.Vb3 hxg3 39.hxg3 [Beyazın 39.Vxd5 için zamanı yok 39...g2+ 40.Sg1 Ah3#] 39...Kh7+ 40.Şg1 Vd4+ 0–1 Diyagram