Peru'da yeni dönem

Peru’da 6 Haziran’da gerçekleşen ikinci tur başkanlık seçimleri beklendiği üzere Pedro Castillo ve Keiko Fujimori’nin birbirine çok yakın bir oranda oy alması ile sonuçlandı. Bu durum, Fujimoriciler tarafından seçimlerde hile yapıldığı yönünde iddiaların dile getirilmesine sebep oldu. Başkent Lima’da yüzde 65 gibi ezici bir desteğe ulaşan Fujimori, seçim sonuçları açıklanmaya başlandığında seçimi önde götüreceği görüntüsü vermişti. Ancak kırdan gelen oylar iki aday arasındaki farkı kapattı ve Castillo’ya 44 bin oy gibi ince bir aralıkla öne geçme imkanı verdi. Fujimoriciler önce yurt dışı oylara umut bağladılar, ancak yurt dışında katılımın beklenenden düşük olması farkı kapatmadı. Şimdi ise hile iddiaları ile 800 kadar sandıkta yapmış oldukları itirazın sonucu değiştirmesini umuyorlar.

Keiko Fujimori’nin tepkisi ise mücadelenin sadece kendisi ve Castillo arasında değil, komünizm ve serbest piyasa arasında olduğunu ve Peru’nun demokrasi ve otoriterlik arasındaki savaşın dünyadaki yeni merkezi haline geldiğini iddia etmek oldu. Latin Amerika sağının artık olmazsa olmazı haline gelen tüm argümanlarının Peru’da kullanımda olduğu görülüyor; Peru bölge için stratejik ve jeopolitik bir öneme sahip ve uluslararası radikal sol bir komplonun içerisinde, Castillo ülkeyi Venezuela’ya çevirecek, Aydınlık Yol ve terörizm Peru’ya hakim olacak.

Castillo’nun az bir farkla da olsa başkanlık seçimlerini kazanmış olduğunun ortaya çıkmasına piyasalar Fujimori’ye benzer bir biçimde ‘sert tepki’ verdi. Zaten ikinci tura doğru büyük medya grupları Castillo karşıtı kampanyalarını hızlandırmıştı. Seçimlerin ülke nüfusunu neredeyse tam olarak ikiye bölmesinin sebeplerinden biri de buydu. Kentli orta sınıflar ile kırsalda yaşayan köylü ve yerli topluluklar arasındaki farklılıklar bölgesel ve sınıfsal eşitsizlikler olarak çok somut bir biçimde ortaya çıkmış bulunuyor. Castillo sadece ekonomik kriz, yoksulluk, eşitsizlik, salgın gibi sorunlarla değil bu politik kutuplaşma ile de uğraşmak durumunda kalacak.

Castillo, 2017 öğretmen grevinde öne çıkmış, Peru’nun en yoksul bölgelerini oluşturan And coğrafyasının Cajamarca bölgesinden ve bu bölgenin politik olarak en dikkat çeken Chota kentinden gelen köylü bir öğretmen. Chota’yı önemli kılan şey ise 1970’lerde devletin ilgisizliği ve bölgeyi kendi kaderine bırakması ile ortaya çıkan ‘köylü devriyeleri’ (rondas campesinas) adlı bir örgütlenmeye sahip olması. Daha sonra bu devriyeler ülkenin güneyine de yayılacak, Cusco ve Puno’da silahlı bir karakter kazanacak, silahlı hale geldikçe de paramiliterleşerek devletin Aydınlık Yol ile mücadelede kullandığı bir yapıya dönüşecekti. Ama Cajamarca’da hiçbir zaman silahlı bir biçim almayacak olan devriyeler önemli bir köylü teşkilatlanması olarak bugüne kadar geldi. Castillo da bu deneyimin içinde yetişen bir ‘rondero’ olarak Peru’nun yabancı sermaye grupları tarafından sömürüldüğü, sahip olduğu zenginliklere rağmen ülke çoğunluğunun yoksulluk altında ezildiği ve eğitim, sağlık gibi alanlarda devletin daha çok yatırım yapması gerektiği gibi argümanlara dayalı bir politik program önermişti. Bu temel argümanların ülkenin en yoksul kesimini oluşturan kırsal bölgelerde karşılık bulması ise şaşırtıcı değil.

Ancak her halükarda, Castillo’nun ve partisinin Kongredeki büyük muhalefetle nasıl baş edeceği bir soru olarak karşımıza çıkıyor. Kuracağı ittifaklarla bile basit çoğunluğa ulaşması zor görünen Castillo’nun karşısındaki Kongre geçtiğimiz 10 sene içerisinde iki başkan azletti, birini istifaya zorladı. Bu açıdan Castillo’nun herhangi bir sebepten görevini tamamlayamadan Kongre tarafından azledilmesi uzak olmayan bir ihtimal. Mevcut yapının sınırları Castillo’nun uygulayacağı programın radikalliğinin de sınırlarını oluşturuyor. Ancak sonuç ne olursa olsun, Peru’da gerçekleşen bu iktidar değişikliğinin bölge için önemi yadsınamaz, yeni bir sol dalga bugün dünden daha güçlü bir biçimde hissediliyor.