Şah yürüyüşü

Bugün satrançtaki en güzel temalardan biri olan Şah yürüyüşünü inceleyeceğiz. Ama önce satrancın bazı imgelerinden konuşalım. Şah, satranç tahtasında alınmayan tek taştır. Her ne kadar şah-mat, şah öldü anlamına gelse de aslında oyun bittiğinde şah dimdik ayakta durur. Siz bakmayın filmlerde oyuncuların şah mat denildiğinde artistik bir hareketle şahı devirdiğine. Şah hiçbir zaman devrilmez. Çünkü bilir ki bu sadece tek bir savaştır ve hayatın devamında daha bir çok savaş verecektir. Şah bu anlamda aynı zamanda oyuncunun bizzat kendisini temsil eder. Şah olmak için, asil olduğu iddia edilen ya da zengin bir aileden gelmeniz gerekmez. Şah, gerektiğinde silahlarını kuşanıp çarpışmanın ortasına gözünü kırpmadan dalar. Bu silahlar, bilgi ve cesarettir. Şah’ın yürüyüşü aynı zamanda bir özgürlük mücadelesidir.

Bu bağlamda tarihteki bazı yürüyüşleri de anmak gerekir. Bir köle ve gladyatör olan Spartaküs’ün yüz bine yakın insanla Roma’dan kaçmak amacıyla başlattığı yürüyüşün insanlık için önemi büyüktür. Özgürlük uğruna verdiği mücadele ile yüzyıllar boyu ilham kaynağı olmuştur. Amerikan hükümetinin, Kızılderili topraklarına göz diken yasa tasarılarını protesto etmek için 1978’de San Francisco’dan yola çıkan 2 bin Kızılderili de, Washington’a kadar süren 5 bin kilometrelik bir yürüyüş başlatmışlar, ABD Kongresi bu uzun yürüyüşe boyun eğerek 11 yasa tasarısını geri çekmek zorunda kalmıştır. Tarihteki en önemli şah yürüyüşlerden biri de İngilizlere karşı bağımsızlık mücadelesi veren Mahatma Gandi tarafından 12 Mart 1930’da başlatılan ve 24 gün sonra Hint Okyanusu’na varmasıyla tamamlanan “tuz yürüyüşü”dür. Sonrasında İngilizler Hindistan’ı terk etmek zorunda kalmış ve ülke bağımsızlığına kavuşmuştur. Kısacası tarihte adaletsizliğe karşı yapılan her yürüyüş toplumun hafızasına kazınmış, kitleleri etkilemiş ve mutlaka değişime öncülük etmiştir.

1922 yılında eski Dünya Şampiyonu Alekhine’nin gerçekleştirdiği şah yürüyüşü adeta ders niteliğindedir. Diyagram. (Beyaz:Şg1, Kc1, Kc5, Ae5, a3, b2, d4, e3, f3, g2, h2. Siyah: Şg8, Ka8, Kb8,  Fa6, a4, b3, d5, e6, f5, g7, h6)

24.Şf2! Beyaz Şah, mat etmek için harekete geçti.  24…Şh7 25.h4 Kf8 26.Şg3 Kfb8 27.Kc7 Fb5 28.K1c5 Fa6 29.K5c6 Ke8 30.Şf4 Şg8 31.h5 Ff1 32.g3 Fa6 33.Kf7 Şh7 34.Kcc7 Kg8 35.Ad7 (Af6 tehdit ediyor) 35…Şh8 36.Af6! Kgf8 37.Kxg7 Kxf6 38.Şe5! 1–0 (Siyah kale f8’e dönerse 2 hamlede, dönmezse 5 hamlede mat var) Diyagram.

Şah yürüyüşü dendiğinde meşhur Short-Timman oyununu anmazsam satrançseverlerin gazabına uğrarım. Diyagram (Beyaz: Şg1, Vf6, Kd4, Kd7, Af3, a4, c2, c4, e5, f2, g2, h4. Siyah: Şg8, Vc6, Ke8, Kf8, Fb7, a5, b6, c7, e6, f7, g6, h5)

31.Şh2!! Kc8 32.Şg3 Kce8 33.Şf4 Fc8 34.Şg5 1–0 (Şh6’yı engellemek için yapılacak olan 34…Şh7 35.Vxg6+ Şh8 36.Vh6+ Şg8 37.Şf6 hamlelerinden sonra mata çare yoktur).

Bu da naçizane benim 2012 Türkiye Şampiyonasında gerçekleştirdiğim şah yürüyüşüm. Diyagram.(Beyaz: Şh3, Vd5, Kc1, Fg6, a2, d4, e5, f4, h5. Siyah: Şh8, Ve3, Kg7, Ab6, a7, b5, c6)

42.Şg4! Vxc1 43.Ve8+ Kg8 44.Vf7! (44.Ve7?? Vxf4+! 45.Şxf4 Ad5+ siyah kazanır) 44...Vg1+ (44...Kg7 45.Vf8+ Kg8 46.Vh6 mat) 45.Şf5 Vb1+ 46.Şg5 Vg1+ 47.Şh6 Diyagram.

47…Kxg6+ 48.Vxg6 Vxg6+ 49.hxg6 Ad5 50.f5 b4 51.f6 Şg8 52.Şg5 Ac7 53.Şf5 Şf8 54.e6 Ad5 55.g7+ Şg8 56.e7 1–0

Dipnot: Bir gün bir satrançsever adaletsizliğe karşı kişisel bir yürüyüş başlatırsa bilin ki, bu yürüyüşün ismi kaçınılmaz olarak “şah yürüyüşü” olacaktır.