Şahları da Vururlar

Ferhan Şensoy da göçtü. Bizim kuşak Ferhan Şensoy adını duyduğunda Şahları da Vururlar oyununu hatırlar. 12 Eylül öncesi seyrettiğimizde uzun süre üzerinde konuşmuştuk. AST ve Dostlar Tiyatrosunun çizgisinde gibiydi ama esprileri biraz banal mıydı? ’68’lerden yetmişli yıllara gelen devrimci tiyatro geleneğine karşı küçük burjuva karşı çıkış mıydı?

İran Devrimi’nin en popüler olduğu dönemde, pek çok insanın kafası karışmışken, Molla Rejimi ile dalga geçen güzel bir oyunu sahneye koymuştu. O günlerde, şimdi her gün Afganistan’dan bir şeriat uygulamasına dair yeni bir şey öğrendiğimiz gibi, Humeynicilerin şeriat uygulamalarını öğreniyorduk. Hanefi mezhebine mensup dinciler dahi İrancı olmuştu. Kendi içlerinde İran Devrimi'ni tartışıyor, kimileri İran örneğini tatbik etmeyi savunuyordu.

12 Eylül rejimi işçi ve devrimci gençlik hareketini ezerken, cuntanın şefi her gün yaptığı konuşmalarda dini referanslar veriyor, tarikatların ve Diyanet İşleri Başkanlığının din seferberliği sürüyordu. Alevi köylere cami yaptırılıyor, imam atanıyordu. Almanya’da Türkiye’den gönderilen ve Suudi Arabistan tarafından finanse edilen imamlar dinci örgütlenme çalışmaları yapıyordu.

Ferhan Şensoy ve Ortaoyuncular her gün dincilerden tehditler alıyor ama onlar cunta koşullarında dahi oyunlarına devam ediyordu. Oyundaki espriler ve şarkılar dilden dile dolaşıyordu. Daha sonra Muzır Müzikal oyununda da Özal Hükümetinin ve tarikatların tepkisini çektiler. Hatta, oyuna sarıklı cübbeli toplu giden ve oyun sırasında müdahale eden tarikatçılar dahi oldu.

Daha sonra Şan Tiyatrosu'nu yaktılar. Daha yangın devam ederken Valiliğin resmi açıklaması yangının elektrik kontağından çıktığı şekildeydi. Ama koca tiyatro salonunun bir anda yanıp kül olmasının elektrik kontağıyla olması mümkün değildi. Tehditler nedeniyle tiyatroya verilen koruma polisleri kısa süre önce değiştirilmiş, yerlerine oyunculara düşman gibi bakan tipler gelmişti. Yangın elektrik kontağından diye konu kapatıldı ama herkes gerçeğin farklı olduğunu, tiyatroyu Şensoy’un oyunlarından rahatsız olanların yaktığını düşünüyordu.

Tiyatro salonunun yakılması da onu durdurmadı. Ölünceye kadar sahneden inmedi. Hep gericiliğe karşı, hep muhalifti. Gerici iktidarlarla dalga geçtiği oyunlarındaki esprileri ile gençlerin hep gündeminde oldu.

Film çekmek için gittiği Küba’yı anlatan Hacı Komünist isimli kitabında da anlattığı güzel şeylerin yanında eleştirilerini ince esprilerle dile getirmekten kaçınmadı.

Son yıllarda gericiliğe ve faşizme karşı yaptığı birlik çağrıları ile dikkatleri çekti.

Ferhan Şensoy, Türkiye’de tiyatroda yarattığı etki ile uzun süre unutulmayacak. Gericiliğe karşı mücadelesi ile de elbette.