İşçi onay verse dahi ücretin tamamı kesilemez

SORU: Merhaba. Karaman’da yaşıyorum. Yazılarınızı ilgiyle takip ediyorum. Benim bir sorunum var, hukuki açıdan haklılığım nedir yardımınıza ihtiyacım var. Ben bir özel güvenlik firması bünyesinde özel bir fabrikada 6 yıldır güvenlik görevlisiyim. Maaşımda haciz var ve bekleyen bir kaç haczim daha var. Yalnız çalıştığım güvenlik şirketi borcu bitmiş icram için alacaklı avukatıyla borç bittikten sonra iletişime geçmemiş. Borcu yoktur kağıdı almamış.  Borcun bittiğini bana bildirmemiş ve borç miktarını ödeyip borç bitti diyerek 2. sıradaki borçlu olduğum hukuk firmasını sıraya alıp ona ödeme yapmaya başlamış. Fakat bu 2. firmanın dosya süresi dolmuş. 8-9 aylık yatırdığı icralar hep geri gelmiş. İlk borçlu olduğum firma benimle iletişime geçti. Benim borcun bittiğinden ya da devam ettiğinden haberim yok. 8-9 aydır icranız gelmiyor dedi şirketimle konuştum. Evet geldi dosyadan geri dönüyor dedi. Geri dönen para ise kapanan 2. alacaklımın dosyasında biriken para bu parayı bana gönderdi. Yatır borcu yok kağıdını al dedi. Yatırdım borcu yoktur kağıdını şirkete gönderdim. Şirketim yanlış yatırmışsın ben bu borcu 8-9 ay önce ödedim bitti dedi. Bu para 2. dosyanın, parayı geri ver dedi. Ben de benim hatam yok madem borcu ödendi neden borcu yok kağıdı almadın neden bana bilgi vermedin dedim. Ben bunu takip etmek, haber vermek zorunda değilim dedi. 2. icra dosyası ise zamanında yenilenmediği için kapanmış, dosyanın yenilenip sıraya girmesi gerekiyor. Şirket bu yatırdığım 8 bin TL parayı benden geri istiyor ve bu sırasını kaybeden dosyaya yatıracağını söylüyor. Ben de madem ilk dosyaya yanlış yatırıldı bu senin sorumsuzluğun dosyayı neden kapattırmadın ya da bana haber vermedin, aynı borcu senin yüzünden 2 kez ödedim ve verecek durumum yok diyorum. Şirketim benim temmuz ve ağustos ayı 2 aydır maaşıma el koyup vermiyor ve 3. ayı da vermeyeceğini söylüyor. Kapanmış yenilenmesi gereken sırasını kaybeden dosyaya yatıracağını söyleyip beni mağdur ediyor. Burada benim hakkım nedir? Ne yapmalıyım? Şimdiden çok teşekkürler, iyi çalışmalar.

CEVAP: İyi günler diler ve ilginize teşekkür ederim. Sizin gibi bugün yüz binlerce çalışanın aleyhine açılmış milyonlarca icra dosyası var. İcra dosyalarında alacaklının alacağını tahsil yöntemlerinden, genel haciz taleplerinden biri de borçlunun çalıştığı işyerini tespit ederek, ücretine (1 / 4 oranında) haciz uygulamaktır. Diğer yaygın haciz talepleri ise banka hesabına haciz, varsa tapu yahut araç kaydına hacizdir.

Maaş haczinde işçinin çalıştığı işyerine icra dairesi tarafından müzekkere yazılır ve müzekkerede yazılan borç miktarının maaştan (genelde 1/4 oranında) kesilerek dosyaya ödenmesi emredilir. Daha sonra gelen başka hacizler varsa bunlar da sıraya alınır ve birinci dosya borcu bitince sıradaki icra dosyalarına ödeme yapılır. İşveren burada dosyanın doğrudan tarafı olmayıp 3. kişi durumundadır.  Bu durumlarda, eğer maaş haczi için kendisine tebliğ edilen müzekkere gereğini yerine getirmezse işveren bizzat borcun tamamından sorumlu hale gelir.

Burada size ve tüm çalışanlara öncelikle tavsiyemiz kendi dosyanızı bizzat yahut vekil aracılığı ile takip etmenizdir. Eğer ilk dosya daha tam kapanmamışsa bunu dosyanın tarafı olmayan işverenin bilmesi beklenemez. Zira işverenin görevi kendisine gelen müzekkeredeki borç miktarı kadarını yatırmaktır. Dosya kapanmamışsa, burada alacaklı veya varsa vekili güncel dosya borcunu hesaplatacak ve müdürlükten bakiye borç için yeni bir müzekkere yollamasını talep edecektir.

Devamında işverenin sıraya aldığı 2. dosyanın işlemden kaldırıldığını yazmışsınız. Bir icra dosyasının işlemden kaldırılması sadece yenilenmediği için olmamaktadır. Örneğin, icra dosyası dışında da ödeme yapar ve bir anlaşma yaparsanız bu durumda da borcu kapatmış olabilirsiniz.  Bunu da işverenin bilmesi beklenemez. 2. dosyadan “Haciz kalkmıştır” şeklinde bir müzekkere gelmedikçe işveren sıraya aldığı bu dosyaya ödeme yapacaktır. Anlaşılması için sıkça başa gelen başka bir örnek verecek olursak evinizin tapu kaydına haciz konduğunu düşünün. Ancak siz bu borcu ödediniz. Yine de icra müdürlüğünden tapu müdürlüğüne “Haczin kaldırılması” müzekkeresi gitmedikçe o haciz tapuda görünecektir. Yani bir kamu kurumu olan tapu müdürlüğünün de borcun bitip bitmediğini bilmesi beklenmiyor, yazı gitmedikçe tapudaki haciz kaldırılmıyor. Özetle mağduriyet yaşamamanız için tarafı olduğunuz dosyayı bizzat takip etmeniz gerekmektedir.  

Sorunuzun önemli ve vahim olan kısmı en temel geçim aracınıza, ücretinize hiçbir yasal dayanak olmadan işveren tarafından el konulmasıdır. İşçi, kendisinin ve ailesinin yaşamsal ve sosyal varlığını çalışması karşılığı aldığı ücret ile sürdürür. Anılan nedenle ücrete işveren “Sen bana maddi zarar verdin” ya da “Bana borcun var” diyerek keyfi kesinti yapamaz.

İşveren sizden alacağınız olduğunu düşünüyorsa ve ücretinizden kesinti yapmak istiyorsa, yargıya başvurur, davayı kazanır ve icra yoluyla ücrete haciz koyabilir. Burada da ücretin tamamına değil, ücretin 1 /4’ü‘ne haciz koyabilir. 2. yol ise işverenin alacağı olduğunu işçi kabul ediyor ve kesinti yapmaya yazılı izin veriyorsa yargı kararı olmadan ücretten kesinti yapabilir. Burada da kesinti miktarı ücretin 1/4’ü ile sınırlıdır. Taraflar anlaşsa, işçi onay verse dahi ücretin tamamının kesileceğine dair anlaşma geçersizdir (TBK 407/2). Yine borç doğmadan yahut iş sözleşmesi kurulurken alınan imzalar da geçersizdir. 

Sizin durumunuzda, işveren yukarıda belirtilen şartlar (yargı kararı yahut izniniz) olmadığı halde ücretinizin tamamında kesinti uygulamıştır. Her halükarda ödenmeyen ücretlerinizin tahsili için işverene karşı dava ve icra takibi başlatabilirsiniz. Bunun dışında ücreti ödenmeyen işçinin iş görmeden kaçınma hakkı vardır. Greve benzer şekilde burada işçi istifa etmemekte, işi durdurmaktadır. Bu işçinin iş sözleşmesi sonlandırılamaz. Yerine yeni işçi alınamaz, yaptığı iş başka işçiye yaptırılamaz. Yine iş sözleşmenizi haklı nedenle (Kıdem tazminatını hak ederek) feshetme hakkınız vardır.

Son olarak belirtmek isteriz ki işverenin ücreti eksik ödemesine ilişkin olarak İş Kanunu’nda idari para cezası öngörülmüş olup tutarı eksik ödeme yapılan her ay için (2021 yılında) 315 TL’dir.