log4j’nin gösterdikleri: özgür yazılımlar ve tekeller - III

Geçen hafta modern dijital dünyanın alt yapısının büyük ölçekte açık kaynaklı ya da özgür yazılımlarla kurulduğunu ve teknoloji devlerinin bu yazılımlardan pek de bir karşılık sunmadan faydalandığından bahsetmiştik. Günümüz bilgi teknolojileri dünyasına uzaktan bakan bir göz büyük olasılıkla dev şirketlerden fazlasını görmekte zorlanacaktır. Bu nedenle açık kaynaklı ve özgür yazılımların kullanım alanlarının genişliğini ve ekonomik büyüklüğünü biraz detaylandırmakta fayda var.

Web sunucularından başlayalım. Girdiğiniz her web sitesi size bir web sunucu tarafından servis edilir. Netcraft’ın 268 milyonu aşkın tekil alan adını kapsayan aralık 2021 Web sunucuları anketine göre en çok kullanılan ilk üç web sunucusu da açık kaynaklı ve/veya özgür yazılım: Yüzde 32.88 ile nginx, yüzde 24.25 ile Apache, yüzde 6.75 ile OpenResty. Kullanım oranı daha az olan açık kaynaklı/özgür web sunucusu yazılımlarını saymadan dahi yüzde 60’ın üzerinde bir oran. Web sunucularının çalıştırıldığı işletim sistemlerinde de tablo çok farklı değil. W3techs’e göre mevcut web sunucularının yüzde 78.8’inin işletim sistemi Linux/Unix. Gelelim programlama dillerine. PHP, Java, Python, Ruby, Rust… Kullanım yaygınlığı açısından açık kaynaklı ve/veya özgür programlama dilleri yüzde 68.5’lik bir orana sahip. Veri tabanları (PostgreSQL, MySQL), içerik yönetim sistemleri (Drupal, Wordpress), güvenlik ve şifreleme yazılımları, kütüphaneler falan derken liste uzayıp gidiyor.

Bu düzeyde bir kullanım hacmi ister istemez ciddi bir ekonomik büyüklüğe de karşılık geliyor. Avrupa Komisyonunun birkaç ay önce yayımlanan “Açık Kaynağın Avrupa Ekonomisine Etkisi” başlıklı raporunda 2018’de açık kaynağın Avrupa Birliği (AB) ekonomisine 65 ila 95 milyar avro arasında bir katkı sunduğu ve açık kaynaklı koda katılımda yüzde 10’luk bir artışın AB’nin gayrisafi yurt içi hasılasında yüzde 0.4 ila yüzde 0.6 arasında bir artışa yol açacağı tahmin ediliyor. Linux Vakfı ve New Stack tarafından yapılan bir diğer çalışmaya göre ise 10 binden fazla çalışanı olan şirketlerin yüzde 63’ü çeşitli şekillerde açık kaynaklı yazılımları kullanıyor.

Açık kaynaklı yazılımlara o ya da bu düzeyde katkı sunan ve bütün bu devasa büyüklüğü var eden geliştiricilerin geçimlerini nasıl sağladıklarına baktığımızda çelişki biraz daha görünür oluyor. Şanslı bir azınlık RedHat gibi doğrudan açık kaynak üzerinden kendini var etmiş şirketlerde ya da Microsoft vb. devlerin açık kaynağa katkı sunan birimlerinde ücretli çalışan. Linux Vakfı ve benzer ekonomik güçteki az sayıda kuruluşta çalışan geliştiriciler de ücretle açık kaynaklı yazılım geliştiren şanslı azınlıklardan. Geriye kalan geliştiricilerin ağırlıklı bir kısmını ise bağışlarla, çeşitli ürün satışlarıyla, hizmet satışlarıyla gelir sağlamaya çalışan geliştiriciler ile başka bir işten gelirini sağlayıp geri kalan zamanında açık kaynağa katkı sunanlar oluşturuyor.

Bütün bu çelişkili tablodan ise teoride tüm insanlığın çıkarına kullanılabilecek pratikte ise teknoloji devlerinin cebini dolduran bir gerçeklik ortaya çıkıyor.