Neymar ya da bir şirket olarak futbolcu

Netflix’te gösterilmeye başlanan “Neymar: Kusursuz Kaos” adlı belgesel, Brezilyalı futbolcunun dünyasına odaklanıyor. Halen Paris Saint Germain futbol takımında top koşturan ve dünyanın en çok kazanan oyuncuları arasında yer alan Neymar’a dair bu belgesel, futbolun yalnızca bir oyun olarak değil, iş olarak nasıl bir noktada olduğunu göstermesi açısından da çarpıcı.

Özellikle 1990’lı yıllardan itibaren, yani televizyonun futbol üzerindeki mutlak hakimiyeti inşa edildikten sonra futbolcuların aynı zamanda birer iş adamına dönüşmesinin de yolu açıldı. Önceleri reklam yüzü olarak futbol dışı gelirler elde eden bu sporun öne çıkan isimleri, bilgisayar oyunlarından parfümlere, iç çamaşırından şampuana kadar birçok alanda kendi markalarıyla yer almaya ve futboldan kazandıklarının çok daha fazlasını kazanmaya başladılar. Tam yeri geldiği için söyleyelim. Neymar daha yirmili yaşlarına bile gelmeden top koşturduğu Brezilya’nın Santos takımında yıllık 500 bin dolar kazanıyor. Babası aynı yıl ‘futbol dışı’ gelirlerinin 20 milyon dolar olduğunu söylüyor. Yani tam kırk katı. Varın bugününü siz düşünün.

Burası önemli çünkü Neymar genç yaşta keşfedilip Santos’a transfer olduktan sonra aynı zamanda menajeri de olan babası onun haklarını korumak ve pazarlamak için bir şirket kuruyor. Belgesel için çekimler 2017-2020 tarihleri arasında yapılmış. Belli aralıklarla ve geri dönüşlerle hem aile bireyleriyle ama daha çok Neymar ile hareket eden kamera iki farklı dünya anlatmaya çalışıyor aslında. İlki babanın hem gösterdiği hem de sözcülüğünü yaptığı Neymar markası ve imajı, diğeri arkadaşlarıyla takılıp eğlenmek, sahada da galip gelmek isteyen bir oyuncunun hikayesi.

Belgeselde konuşan isimler arasında David Beckham’ın olması gayet manidar. Futbolcuların, oyun özelliklerinin değil, bizzat kendilerinin birer markaya dönüştüğü bu piyasanın kurucu aktörlerinden birisi kendisi. Ama Beckham’ın başta eşi Victoira olmak üzere bir grup profesyonel tarafından proje olarak markalaştırıldığını söylersek yanılmış olmayız. Burada kastedilen futbolculuk mahareti değil tabii ki. Kanımca Beckham örneğinde önce arz yaratıldı, sonra talep! Ama Neymar örneği bize bu durumun artık piyasanın normal işleyişi haline geldiğini göstermesi açısından çarpıcı. Bugün dünyada ünlü futbolcuların büyük bir kısmı artık kendi başlarına bir şirket olarak hareket etmek zorundalar.

Forbes’ın verilerine göre 2021 yılında 95 milyon dolarlık gelirle, kendi kategorisinde Ronaldo ve Messi’nin ardından üçüncü sırada yer alıyor. Ronaldo 125, Messi ise 110 milyon dolar kazanmış geçen yıl. Babasının yönettiği ve Neymar’ın ticari ürün olarak haklarını koruyan, onu pazarlayan şirkette tam 250 kişi çalışıyormuş. Yani bu kadar insan Neymar’ın popülaritesini sürdüresi ve sürekli örnek bir kişilik olması şartına bağlı olarak iş yürütmek zorunda. Üç bölümlük belgeselde dikkat çekici noktalardan birisi de baba Neymar’ın gelecekle ilgili kaygıları. Birkaç kez oğluna futbol kariyeri için sürenin daraldığını, şirketin başına geçmesi gerektiğini, marka değerini korumak için yeni yollar bulmanın önemini hatırlatıp duruyor. Neymar, kendisini bütün bu süreçlerin dışında tutmaya, futbola odaklanmaya çalışsa da, para onu çağırmadan edemiyor ve bu işlere de kafa yormak zorunda kalıyor.

Belgeselin bu ‘ticari’ yönleri dışında, sportif yanı da var kuşkusuz. Çağımızın en yetenekli futbolcularından birisinin iç dünyasına girmek onun hakkındaki bazı ön yargıları gidermekte yardımcı olabilir. Örneğin 2014’te kendi evlerindeki Dünya Kupası’nda sırtına aldığı darbe ile sakatlandığında futbolu bırakmanın eşiğine geldiğini bilmiyordum ben. O dönem yaşadıkları, tedavi süreci vb. Neymar’ın sahada darbe aldıktan sonra neden abartılı tepkiler verdiğini anlamamızı sağlıyor biraz!

Daha fazla uzatıp izlemeyenlerin ağzının tadını kaçırmayalım ama bir futbol starının dünyasına dalmak için iyi bir belgesel çıkmış ortaya. Futbolun neden sadece futbol olmadığını, bu sözün ortaya atıldığı dönemdeki gibi yalnızca sosyolojik bir durumu değil, aynı zamanda ekonomik bir durumu da anlattığını Neymar üzerinden bir kez daha görüyoruz.  Şirketlerin futbolcularla iş yaptığı ya da futbolcuların şirket kurduğu bir aşamadan, oyuncunun kendisinin şirkete dönüştüğü yeni bir aşamanın da filmi bir bakıma bu yapım…