ABA ruhu

Yer: New York Summit Otel. Burası ABA’in karargahı. 2 Şubat 1967 sabahındayız ve yeni kurulacak basketbol liginin medya lansmanı birazdan yapılacak. Ancak organizasyonun başkanlığını üstlenmesi istenen basketbol efsanesi George Mikan basın toplantısına 15 dakika kala hâlâ ikna edilebilmiş değil. Mikan’ın tuzu kuru ve koruması gereken bir şöhreti var. Parayı değil huzurunu düşünüyor onun da anahtarı Minneapolis’teki evinde, eşi ve çocuklarının yanında. Yeni bir basketbol ligi gibi başarı ihtimali zayıf bir maceranın medya yüzü olmak pek çok açıdan cazip değil. Fakat o, işlerini Minneapolis’ten yürütmek dahil tüm şartlarını kabul ettiriyor ve basın toplantısına 10 dakika kala imzayı atıp günü kurtarıyor.

ABA fikrini ortaya atan Dennis Murphy başta olmak üzere takım sahiplerinin temel endişesi maddi kazanç. O dönemde NBA 12 takımdan oluşuyor dolayısıyla coğrafi açıdan genişleme imkanı var ama profesyonel basketbolun etki alanı beyzbol ve Amerikan futbolunun epey gerisinde. Birkaç yıl önce Abe Saperstein’ın ABL macerası kısa sürmüş. NBA televizyonda yer bulmakta zorlanıyor, yalnızca pazar öğleden sonraları maç yayını var o da Bill Russell ya da Wilt Chamberlain’e ayrılmış. Bu koşullarda yeni bir ligin tek anlamı NBA’i NFL-AFL örneğinde olduğu gibi birleşmeye zorlamak. Çünkü NBA, lige girmek isteyen organizasyonlar için kapıyı 1.5 milyon dolardan açıyor. Murphy ve ortakları ise 5 bin dolara razı.

Yıllık 50 bin dolardan başlayan sözleşmesini hesaba katmazsak George Mikan’ın esas derdi basketbol. Oyunun nasıl yaygınlaştırılabileceği, daha eğlenceli hale gelebileceği, gençlere hitap edebileceği üzerine kafa yoruyor. Kırmızı-beyaz-mavi top fikrinden ABL’den kalma 3 sayılık atışa, erkek hedef kitleyi tavlamak için icat edilen bikinili ponpon kızlardan devre arası eğlencelerine çok sayıda yenilik ABA ile popüler hale geliyor.

ABA, fark yaratmak için gençleri erken profesyonelliğe ikna etmek ve onlara dolgun maaşlar vermek zorunda. Bu strateji, NBA’in NCAA ile kurduğu, bir yanı sömürüye dayanan “4 yıllık zorunlu üniversite” görevini alt etmeye dayanıyor. ABA bunu Spencer Haywood, Julius Erving, Moses Malone, George Gervin gibi örneklerle başarıyor. Öte yandan Rick Barry gibi bir yıldızı da güçlü bir kontrat karşılığında NBA’den söküp alıyorlar. Connie Hawkins gibi mimli bir isme ikinci şans tanıyorlar. Sadece medyanın ilgisini çekebilmek için basketbolcu dahi olmayan Penny Ann Early adlı bir kadın jokeye Kentucky Colonels takımında forma veriliyor.

Nihayetinde NBA, rüştünü ispat eden ABA ile birleşmeyi kabul ediyor ama 1970’te Oscar Robertson’ın açtığı dava, NBA’in yeniden tekel haline gelmesini geciktiriyor. NBA-ABA birleşmesi 1976’ya kadar beklemek zorunda kalıyor.

Gelgelelim bu aradaki yıllar, ABA’in Julius Erving’in şahsında simgelenen, göz alıcı, spektaküler basketbol anlayışını kabul ettirdiği dönem oluyor. Hasta yatağındaki annesine bakabilmek için 500 bin dolarlık sözleşmeyi kabul ederek erken profesyonel olan UMass çıkışlı Erving, Dr. J’e evrilirken onunla basketbol kültürü de değişiyor. Net şekilde söylenebilir ki hızlı oyundan atletik hava harekatlarına, üç sayılık atıştan yaratıcı All-Star’lara ve maç içi şovlara bugünkü NBA’e dair sevilen pek çok şeyin tohumu ABA’de atılıyor.

George Mikan mı? O, 1969’da Lew Alcindor’ı (Kareem Abdul-Jabbar) NBA’e kaptırdıktan sonra kontratının üçüncü senesini tamamlayamıyor. Takım sahiplerinin tepkisini çeken taşra merkezli liderliğinden feragat ediyor. Ancak şu sözü baki kalıyor: “İzlediğim her basketbol maçında ABA’in ruhunu sahada görüyorum.”